چه غذاهایی باعث بیش فعالی جنین یا کودک می شود - چه غذاهایی برای بیش فعالی مفید یا مضر هستند

تغذیه کودکان بیش‌فعال از جمله مباحث مهمی است که در درمان و کنترل بیش‌فعالی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برخورداری از یک تغذیه‌ی متعادل در کودکان بیش‌فعال می‌تواند مشکلات رفتاری آن‌ها را کاهش دهد. نتایج مطالعات نشان داده است این نوع رژیم غذایی در پیشگیری از ابتلای جنین به بیش‌فعالی در رحم مادر نیز تاثیر‌گذار است.

پژوهشگران با مطالعه‌ی مشکلات رفتاری کودکان بیش‌فعال دریافته‌اند مادرانی که در دوران بارداری، رژیم غذایی شامل غذاهای فرآوری شده، مقدار زیادی چربی و شکر داشته‌اند، در مقایسه با سایر مادران باردار که رژیم سالم‌تری داشته‌اند بیشتر کودکان بیش‌فعال به دنیا آورده‌اند.

بیش‌فعالی یا Attention Deficit Hyperactivity Disorder ‪(ADHD)‬  در کودکان اختلالی شایع محسوب می‌شود. این اختلال را تقابل محیط و ژنتیک می‌دانند. پر تحرک بودن، ضعف در تمرکز، پرحرفی، سردرگمی و گیجی در حرکت، و بی‌نظمی برخی از نشانه‌های کودکان بیش‌فعال است. کودکان بیش‌فعال معمولا تحت دارو درمانی قرار می‌گیرند با این‌حال پژوهش‌های جدید اهمیت و نقش موثر تغذیه کودکان بیش‌فعال را نشان داده است.

چه غذاهایی باعث بیش‌فعالی جنین می‌شود؟

تغذیه‌ی ناسالم در دوران بارداری می‌تواند منجر به بروز بیش‌فعالی در جنین شود. مطالعات نشان داده است عوامل موثری در ایجاد بیش‌فعالی جنین در دوران بارداری وجود دارد. از جمله این عوامل می‌توان به سوء تغذیه‌ی مادر اشاره کرد. این سوء تغذیه در نتیجه‌ی مصرف غذاهای فرآوری شده از جمله سوسیس و کالباس، غلات صبحانه، محصولات کنسروی، نان صنعتی، نوشیدنی‌های گازدار، و انواع سس و چاشنی به وجود می‌آید.

به طور کلی تجمع جیوه در ماهی‌های پرورشی، ماهی‌های موجود در دریای خزر و خلیج فارس مشاهده شده است. و توصیه می‌شود که مادران در دوران بارداری از مصرف ماهی‌های حاوی مقادیر زیاد جیوه نظیر ماهی سفید، ماهی تن، کوسه ماهی، شمشیر ماهی،کفشک ماهی پرهیز کنند.

مادران باردار باید توجه کنند که به هیچ‌وجه از تخم ‌مرغ خام در مواد غذایی خود استفاده نکنند. در دوران بارداری مصرف سیگار و مشروبات الکلی قطع شود. همچنین از مصرف خودسرانه‌ی ویتامین‌ها و مکمل‌ها به منظور جلوگیری از مسمومیت، خودداری شود.

استامینوفن مسکنی است که به وفور توسط جامعه و بدون تجویز پزشک استفاده می‌شود. زنان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این مسئله باعث شده است که زنان در دوران بارداری مسکن استامینوفن را بی‌خطر بدانند. با این حال شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از استامینوفن در دوران بارداری احتمال بیش‌فعالی را در جنین افزایش می‌دهد. همچنین مطالعات ثابت کرده است که کودکان بیش‌فعال از مادرانی متولد شده‌اند که در دوران بارداری استامینوفن مصرف کرده بودند.

مادرانی که در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه اول بارداری، با اختلالات تیروئید مواجه می‌شوند، نوزادانی بیش‌فعال به دنیا می‌آورند. بنابراین محققان نتیجه گرفته‌اند که هورمون تیروئید و بیش‌فعالی در ارتباط مستقیم هستند. بنابراین با مشاهده‌ی علائمی نظیر احساس سرما، یبوست، فراموشی، احساس افسردگی می‌بایست تحت آزمایش کم کاری تیروئید قرار گرفته و رژیم غذایی خود را تغییر دهند.

یک تغذیه‌ی متعادل در دوران بارداری می‌تواند از بروز بیش‌فعالی در جنین جلوگیری کند.

چه غذاهایی از بیش‌فعالی جنین جلوگیری می‌کند؟

رعایت رژیم غذایی متعادل در دوران بارداری در کنترل بیش‌فعالی جنین موثر است. اسیدهای چرب غیراشباع امگا-۳ در برنامه غذایی روزانه بسیار مهم هستند. بنابراین کمبود اسیدهای چرب ضروری در دوران بارداری می‌تواند جنین را در معرض بیش‌فعالی قرار دهد. بنابراین از رژیمی استفاده شود که حاوی اسیدهای چرب غیراشباع مانند ماهی باشد. ماهی‌های کوچک نظیر کپور، کولی ایرانی، کفال طلایی، سرخ باله، سالمون و قزل آلا به صورت دو الی سه بار در هفته توصیه می‌شود.

مواد غذایی حاوی ویتامین ای (E)، پروتئین و منیزیم به شدت توصیه می‌شود. از جمله این مواد غذایی می‌توان به بادام خام و انواع آجیل اشاره کرد.

مصرف تخم مرغ پخته در دوران بارداری به دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا-۳، امگا-۶، و آهن در جلوگیری از مبتلا شدن جنین به بیش‌فعالی به شدت موثر بوده‌اند. مصرف تخم مرغ پخته نیز به صورت دو الی سه بار در هفته توصیه می‌شود.

کمبود آهن از دیگر مواردی است که در ابتلای جنین به بیش‌فعالی موثر بوده است. مادران باردار به شدت در دریافت آهن کافی در برنامه غذایی خود دقت کنند. آهن در منابعی مانند گوشت و منابع گیاهی یافت می‌شود. حبوبات نیز از جمله منابع غنی آهن هستند. توصیه می‌شود حبوبات به صورت "از قبل خیس‌خورده" مصرف شود. از دیگر منابع غنی آهن می‌توان به خرما، کشمش، انجیر و اسفناج اشاره کرد.

از دیگر مواردی که به شدت توصیه می‌شود مصرف مواد غذایی سرشار از روی است. تخم کدو به شدت حاوی روی است. مصرف گردو، و خشکبارهایی نظیر فندق، بادام هندی، و پسته در تغذیه جنین بیش‌فعال توصیه می‌شود.

در خرید گردو از خریداری گردوی پوست‌کنده پرهیز کنند. مواد مغذی گردوی پوست‌کنده در معرض هوا اکسید شده‌ است. این خشکبار روزانه ۳ الی ۴ عدد در روز مصرف شود.

مصرف میوه و سبزیجاتی که دارای برگ تیره رنگ هستند به دلیل داشتن اسید فولیک در دوران بارداری به شدت توصیه می‌شوند. از جمله میوه‌ها می‌توان به انار، انجیر، آلبالو، توت فرنگی، پرتقال و تمشک اشاره کرد.

کم کاری تیروئید و به طور کلی اختلالات تیروئید در دوران بارداری از جمله عوامل موثر در بیش‌فعالی جنین تشخیص داده شده است. برنامه‌ریزی برای داشتن یک رژیم غذایی شامل سدیم و منابع ید‌دار در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین مصرف ویتامین دی نیز در جلوگیری از بیش‌فعالی جنین موثر است. تامین ویتامین دی از طریق مصرف ماهی‌های چرب و روغن ماهی، جگر گاو، پنیر و تخم مرغ امکان‌پذیر است.

به طور کلی گنجاندن مواد غذایی زیر در رژیم دوران بارداری و تغذیه جنین بیش‌‌فعال توصیه می‌شود:

• مواد غذایی پُر پروتئین
• مواد  غذایی حاوی منیزیم 
• مواد غذایی غنی از اسیدهای چرب
• مواد غذایی حاوی ویتامین B6، روی و کلسیم 
• رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن
• مصرف آب زیاد

چه غذاهایی باعث بیش‌فعالی کودک می‌شوند؟

از جمله غذاهایی که برای کودکان بیش‌فعال مضر است می‌توان به چربی‌های مضر که در غذاهایی نظیر فست‌فود یافت می‌شود، اشاره کرد. بنابراین اولین توصیه در طراحی رژیم غذایی برای کودکان بیش‌فعال پرهیز از مصرف خوراکی‌ها و غذاهای فرآوری شده، چربی‌های مضر، و قند است.

به طور کلی غذاهایی که باعث بیش‌فعالی در کودکان می‌شوند عبارتند از:

شکر: تحقیقات نشان داده است کودکان بیش‌فعالی که در برنامه غذایی حاوی ساکارز شرکت کرده بودند، علائم بیش‌فعالی آن‌ها افزایش و با حذف ساکارز رفتار آن‌ها بهبود پیدا کرد. به طور کلی برخی از کودکان بیش‌فعال بعد از مصرف غذاهای شیرین و انواع آب‌نبات بی‌تاب و بی‌قرار می‌شوند. اما با در نظر گرفتن نتایج مختلف در تحقیقات تغذیه کودکان بیش‌فعال، نمی‌توان آن را قطعی دانست. با این‌حال برای کنترل علائم بیش‌فعالی توصیه می‌شود از مقدار کمی شکر در تغذیه کودکان بیش‌فعال استفاده شود.

گلوتن: حدود ۱۵ درصد کودکان بیش‌فعال در مطالعه‌ای کوچک علائم بیماری سلیاک را نشان دادند. این بیماری‌ گوارشی در اثر حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود. توصیه می‌شود که مصرف مواد غذایی مانند گندم، جو و چاودار، و خوراکی‌هایی نظیر انواع نان، شیرینی و دسر در تغذیه کودکان بیش‌فعال تحت نظر قرار گیرد. اگر علائم بیش‌فعالی شدیدتر شد، مصرف محدود و یا حذف گلوتن را در برنامه غذایی کودک رعایت شود. البته با توجه به در دسترس بودن این مواد غذایی، رعایت این رژیم برای کودکان بیش‌فعال سخت خواهد بود. بنابراین در این خصوص با پزشک اطفال نیز مشورت می‌شود.

لبنیات: لبنیات نیز در طبقه‌ی مواد غذایی حساسیت‌زا قرار می‌گیرد. بعد از مصرف لبنیات، علائم کودکان بیش‌فعال زیر نظر گرفته می‌شود. اگر در کودکان تغییر رفتاری مشاهده شود و حالات آلرژیک به آن‌ها دست دهد، تغذیه کودکان بیش‌فعال با لبنیات محدود رعایت می‌شود.

غذاهای رنگی: مصرف غذاهایی که دارای رنگ خوراکی هستند، برای تغذیه کودکان بیش فعال که علائم شدید دارند توصیه نمی‌شود. از خوردن مواد خوراکی دارای رنگ‌های مصنوعی پرهیز شود.

مکمل‌های مصنوعی: و در نهایت از مصرف شیرینی‌های مصنوعی که دارای شیرین‌کننده‌های شیمیایی هستند، پرهیز شود.

بهترین غذاها برای کودکان بیش‌فعال

کودکان بیش‌فعال مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها به دلیل داشتن سیستم ایمنی آسیب‌پذیر و کم اشتهایی هستند. بنابراین توجه به داشتن تغذیه‌ی کامل برای جبران ضعف بنیه‌ی جسمانی، افزایش توان‌مندی ذهنی و جسمی کودکان بیش‌فعال اهمیت فراوان دارد.

در این مقاله لیستی از غذاهای مفید برای کودکان بیش‌فعال تهیه شده است. این غذاها عبارتند از:

شیر مادر: مطالعات نشان داده است تغذیه کودکان بیش‌فعال حاوی شیر مادر نبوده است یا مدت کوتاهی با شیر مادر تغذیه شده‌اند. شیر مادر منبع غنی چربی‌های خوب امگا-۳ می‌باشد. بنابراین توصیه می‌شود در حد امکان نوزاد حداقل یک نوبت در روز با شیر مادر تغذیه شود.

غذاهایی که حاوی امگا-۳ هستند: اسیدهای چرب ضروری، چربی‌هایی هستند که در بدن ساخته نمی‌شوند، بنابراین به عنوان مکمل مصرف می‌شود. این اسیدهای چرب ضروری آراشیدونیک، امگا-۳، و امگا-۶ هستند. در تغذیه کودکان بیش‌فعال نیز استفاده از اسیدهای چرب امگا-۳ تایید شده است. اسیدهای چرب امگا-۳ در ارتباط و انتقال سلول‌های مغزی باعث بهبود عملکرد می‌شوند.

اسیدهای چرب امگا-۳ را می‌توان در غذاهایی نظیر کپور، کولی ایرانی، کفال طلایی، سرخ باله، قزل‌آلا، خاویار، میگو، شاه ماهی، ساردین و سالمون و جلبک دریایی یافت. علاوه بر آن مصرف غذاهای گیاهی در تغذیه کودکان بیش‌فعال از جمله سبزیجات، آجیل، و دانه‌ها از قبیل دانه‌های چیا، شاه‌دانه، دانه کتان، گردو، لوبیای سویای سبز، لوبیا قرمز، روغن سویا که دارای درصدی امگا-۳ هستند توصیه می‌شود.

مواد غذایی حاوی امگا-۶ نیز شامل تخمه آفتابگردان، کنجد و تخمه کدو تنبل است.

به طور کلی در تغذیه کودکان بیش‌فعال انواع آجیل‌ها، لوبیای سویا، روغن بادام زمینی و روغن زیتون که در کاهش علائم بیش‌فعالی موثر هستند، گنجانده می‌شود.

غذاهای غنی از آهن: کودکان بیش‌فعال سطح پایین‌تری از آهن در مقایسه با کودکان سالم دارند. به منظور رفع این کمبود، مواد غذایی غنی از آهن نظیر اسفناج، عدس، کنجد یا مکمل آهن در تغذیه کودکان بیش‌فعال استفاده می‌شود.

غذاهای غنی از پروتئین: تعادل در سطح قند خون و افزایش تمرکز در تغذیه کودکان بیش‌فعال با مصرف غذاهای غنی از پروتئین ثابت شده است. بنابراین با مصرف غذاهایی نظیر لوبیا، عدس و سبزیجات، رژیم غذایی متعادل‌تری برای کودکان بیش‌فعال طراحی می‌کنند.

غذاهای غنی از پروبیوتیک: مصرف پروبیوتیک در کاهش التهابات روده بسیار موثر است. در کودکان بیش‌فعال چنین التهاباتی منجر به بی‌قراری و سردرگمی بیشتر می‌شود. در تغذیه کودکان بیش‌فعال غذاهای پروبیوتیک را می‌توان گنجاند. پروبیوتیک علائم بیش‌فعالی را کاهش می‌دهد. نمونه‌هایی از غذاهای پروبیوتیک شامل ماست، کفیر، نان خمیر ترش، ترشی خیار،تمپه، و سوپ میسو می‌شود.

غذاهای حاوی ویتامین B: گروه ویتامین‌های B در عملکرد سیستم عصبی، یادگیری و تمرکز بسیار موثر هستند. کمبود این ویتامین‌ها در کودکان بیش‌فعال بسیار شایع است. بنابراین در تغذیه کودکان بیش‌فعال این ویتامین‌ها را باید مد نظر قرار داد. ویتامین‌های B با تنظیم متابولیسم کربوهیدرات در کودکان بیش‌فعال می‌تواند علائم بیش‌فعالی را کاهش دهد. این غذاها شامل اسفناج، حبوبات و نخودفرنگی است.

غذاهای غنی از روی، کلسیم و منیزیم: کمبود روی کودکان را در معرض بیش‌فعالی قرار می‌دهد. به طور کلی سطح سرمی روی در کودکان سالم بیشتر از کودکان دارای علائم بیش‌فعالی است. رفتارهایی نظیر کج خلقی، گریه‌های زیاد و خشونت از نشانه‌های کمبود روی در تغذیه کودکان بیش‌فعال می‌باشد. مصرف محصولات لبنی، ماهی و گوشت، جگر، پنیر، غلات سبوس‌دار، فرآورده‌های سویا و آجیل می‌تواند این کمبود را جبران کند.

کمبود کلسیم در تغذیه کودکان بیش‌فعال را می‌توان با مصرف مکمل‌های کلسیم یا بستنی، سبزیجات، شیر، سبزیجات با برگ سبز مانند کلم و برگ‌های سبز شلغم توصیه می‌شود.

با مصرف مواد غذایی نظیر شیر، سبزیجات با برگ تیره، و حبوبات در تغذیه کودکان بیش‌فعال می‌توان کمبود منیزیم را جبران نمود.

در نهایت اینکه، حساسیت به برخی از غذاها می‌تواند موجب بروز علائم بیش‌فعالی شود. وجود تخم مرغ، گندم، طعم‌دهنده‌ها، شکلات، و ذرت در تغذیه کودکان بیش‌فعال می‌بایست تحت نظر گرفته شود. در صورت مشاهده تغییر رفتار یا شدت علائم، مصرف این نوع از غذاها از رژیم غذایی حذف شود.

و به خاطر داشته باشیم که، کودکان بیش‌فعال در هنگام بروز علائم به محیطی نیاز دارند که در آن به آرامش برسند، تبدیل غذا به نوعی سرگرمی می‌تواند کاهش علائم را به همراه داشته باشد. بنابراین به والدین و افرادی که از کودکان بیش‌فعال مراقبت می‌کنند توصیه می‌شود بازی با غذا را در تغذیه کودکان بیش‌فعال فراموش نکنند.