تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان و نحوه تشخیص بیش فعالی

ممکن است کودکان تکالیف مدرسه خودشان را فراموش کنند. گاهی برخی از کودکان نیز دوست دارند در طول کلاس درس خودشان رویاپردازی کنند. بدون فکر کردن عمل کردن کودکان در کنار دیگر رفتارهای آن ها مانند شیطنت کردن در سر میز شام، می توانند رفتارهای طبیعی در کودکان باشند. اما اگر این علائم با بیش فعالی و رفتارهای تکانشی در کودکان همراه باشند، می توانند نشانه بیش فعالی آن ها باشند. برخی از والدین شیطنت و بازیگوشی کودکان را پای بیش فعالی آن ها می گذارند. چون این والدین نمی دانند که تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودکان در چیست؟ 

به طور کلی، برای اینکه متوجه شوید تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودک در چیست، باید ابتدا در مورد بیش فعالی کودکان اطلاعات کامل کسب کنید. با این کار، می توانید متوجه شوید که آیا کودک شما به دلیل بیش فعال بودن، بی توجه و بی تمرکز است یا فقط بازیگوشی می کند. 

بیش فعالی در کودکان به چه معناست؟

بیش فعالی کودکان که با نام ADHD نیز شناخته می شود، یک نوع اختلال رفتاری در کودکان محسوب می شود. این اختلال می تواند در کودکی با دقت بر روی علائم کودک، تشخیص داده شود. علائم مربوط به بیش فعالی کودکان، معمولا با همدیگر ظاهر می شوند. با این حال ممکن است علائم بیش فعالی، به صورت تنها بروز پیدا کنند. 

علائم بیش فعالی در کودکان، معمولا از سن ۷ سالگی پدیدار می شود. در این اختلال رفتاری، کودکان نمی توانند پاسخ های درست به رفتار و گفتار دیگران داشته باشند. به همین خاطر، بچه هایی که دارای بیش فعالی اند، معمولا نمی توانند به آرامی در یک جا بنشینند و معمولا از دستورالعمل های مختلف سرپیچی می کنند. انواع مختلفی از بیش فعالی کودکان وجود دارند که عبارتند از:

بیش فعالی ترکیبی

یکی از رایج ترین انواع بیش فعالی، بیش فعالی ترکیبی در کودکان است که معمولا با رفتارهای تکانشی، بی توجهی و حواس پرتی همراه است. 

بیش فعالی نوع تکانشی 

بیش فعال نوع تکانشی، درصد ابتلای کمتری نسبت به دیگر انواع بیش فعالی کودکان دارد. در این نوع بیش فعالی، رفتارهای تکانشی بیشتر دیده می شوند. و بی توجهی و حواس پرتی با اینکه همچنان وجود دارد، اما میزان آن کمتر است. 

بیش فعالی از نوع حواس پرتی

بیش فعالی از نوع حواس پرتی، تقریبا در گروه انواع بیش فعالی قرار نمی گیرد. در واقع، در این نوع اختلال، کودکان بیشتر بی توجه و حواس پرت هستند، بدون اینکه علائم بیش فعالی و رفتارهای تکانشی خاصی داشته باشند.

تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان چیست

بسیاری از کودکان به دلیل انرژی بالایی که در دوران کودکی خودشان دارند، علاقه مند هستند که بازی های مختلفی انجام دهند. آن ها برای تخلیه انرژی خودشان، کارهای زیادی می کنند. مثلا ممکن است روی تخت بالا و پایین بپرند، بدو بدو کنند و یا دوست داشته باشند که از دیوار راست بالا بروند! تمامی این فعالیت ها، بخشی از رفتارهای طبیعی کودکان محسوب می شوند. 

بنابراین، تشخیص تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان می تواند سخت باشد. به خصوص اینکه علائم میان شیطنت و بیش فعالی کودکان، باهم مشابهت بسیار زیادی دارند. البته توجه به یک سری موضوعات به شما کمک می کند تا بتوانید تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان را تشخیص دهید. 

به طور مثال، اگر کودک شما تنها دارای چند علامت از بیش فعالی است، احتمالا نباید نگران او باشید. چون معمولا علائم بیش فعالی کودکان به صورت همزمان قابل مشاهده اند. کودکان بازیگوش، معمولا بی توجه یا حواس پرت نیستند. حتی بسیاری از این کودکان می توانند کارهای روزانه خودشان را با دقت بسیار زیادی انجام دهند؛ اما یکی از علائم شایع و مهم در کودکان بیش فعال این است که نمی توانند با توجه و تمرکز زیاد، کارهای روزانه خودشان را انجام دهند. 

اگرچه بسیاری از والدین می توانند تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودک را تشخیص دهند، اما باز هم توصیه می شود که قبل از زدن برچسب بر روی کودک خودتان، به یک روانشناس خبره مراجعه کنید تا علائم بیش فعالی کودک به طور کامل بررسی شود. 

چه چیزهای باعث بیش فعالی کودکان می شوند؟

تا به امروز به طور دقیق مشخص نشده است که چه عاملی می تواند باعث ابتلای کودکان به بیش فعالی شود؛ اما به هر حال این اختلال، در بسیاری از کودکان به وجود دارد. تحقیقات مختلفی وجود دارند که نشان می دهند احتمالا تفاوت های معناداری میان مغز افراد مبتلا به بیش فعالی و افرادی که به این اختلال مبتلا نیستند، وجود دارند. 

بنابراین، به عنوان تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودکان می توان به این موضوع اشاره کرد که معمولا کودکان بازیگوش، تفاوت مغزی با دیگر کودکان ندارند. فارغ از این موضوع، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می تواند باعث افزایش ریسک ابتلا به بیش فعالی کودکان شوند. 

• نارس بودن کودک و تولد کودک قبل از هفته ۳۷ ام بارداری 
• کم بودن وزن کودک در هنگام تولد 
• مصرف سیگار و الکل توسط مادر در حین بارداری

علائم بیش فعالی در کودکان 

برای تشخیص تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان، باید حتما در مورد علائم بیش فعالی اطلاعات کسب کنید. با اطلاع از این علائم، می توانید متوجه شوید که آیا واقعا کودک شما دچار بیش فعالی است یا فقط بازیگوش است. 

زمانی که بحث علائم بیش فعالی در کودکان می شود، می بایست این علائم را به دو بخش مختلف تقسیم بندی کرد. برخی از علائم بیش فعالی در کودکان فقط مربوط به بی توجهی و حواس پرتی کودکان هستند. اما بخش دوم از این علائم، نشانه رفتار بیش فعالی و تکانشی کودکان محسوب می شوند. 

معمولا علائم بیش فعالی در کودکان و نوجوانان به خوبی مشخص است و حتی والدین هم می توانند این علائم را تا قبل از ۶ سالگی در کودک تشخیص دهند. علائم بیش فعالی کودکان بیشتر در خانه و مدرسه قابل مشاهده هستند. 

کودکان ممکن است همه علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشی را داشته باشند. با این حال برخی از کودکان نیز فقط شاهد یک سری از این علائم خواهند بود. 

علائم اصلی بی توجهی و مشکل در تمرکز 

• پرت شدن حواس، آن هم به راحتی 
• داشتن دامنه توجه بسیار کوتاه 
• بی دقت بودن در برخی از امور مانند تکالیف مدرسه 
• فراموش کردن بسیاری از امور 
• ناتوانی در انجام کارهای خسته کننده و وقت گیر 
• ناتوانی ظاهری در گوش دادن یا اجرای برخی از دستورالعمل ها 
• متغیر بودن فعالیت های کودک به صورت دائمی 
• نداشتن توانایی کامل برای سازماندهی وظایف 

علائم اصلی بیش فعالی و تکانشگری

• ناتوانی برای نشستن در یک محیط آرام و ساکت 
• بی قرار بودن به صورت دائمی 
• عدم توانایی برای تمرکز روی کارهای مختلف 
• داشتن فعالیت فیزیکی بیش از حد 
• حرف زدن بسیار زیاد و پشت سر هم 
• نداشتن صبر برای منتظر ماندن در صف های مختلف مانند صف بازی، صف تاب و ... 
• عمل کردن و انجام کارهای مختلف بدون فکر 
• قطع کردن مکالمات و صحبت های دیگران 
• داشتن احساس خطر بسیار کم یا نداشتن احساس خطر در زمان ها و موقعیت های مختلف

تاثیر منفی بیش فعالی بر روی کودکان

حال که با علائم مربوط به بیش فعالی کودکان آشنا شدیم، باید در مورد تاثیر منفی این علائم بر روی رفتار و آینده کودکان صحبت کنیم. در اینجا نیز یک تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت در کودکان مشخص می شود و آن هم تاثیر منفی بیش فعالی روی کودکان است. این در حالی است که در بسیاری از موارد، بازیگوشی کودکان روی آن ها تاثیر بدی نخواهد گذاشت. 

علائم بیش فعالی کودکان می تواند مشکلات قابل توجهی را در زندگی کودکان ایجاد کنند. به طور مثال، کودکان بیش فعال ممکن است تعامل اجتماعی بسیار ضعیفی با دیگر هم سن و سال های خود و یا بزرگسالان داشته باشند. این کودکان معمولا نظم و انضباط خوبی ندارند و این موضوع مشکلات زیادی را برای آن ها ایجاد می کند.

کودکان بیش فعال ممکن است با مشکل عدم موفقیت در مدرسه مواجه شوند. عدم موفقیت در مدرسه می تواند ناشی از تعادل اجتماعی ضعیف و یا نداشتن نظم و انضباط باشد. 

تاثیر مثبت بیش فعالی بر روی کودکان

اول از همه باید بدانید که بیش فعالی کودکان هیچ ربطی به هوش و استعداد آن ها ندارد. بنابراین، نمی توان گفت که یک کودک بیش فعال، بسیار باهوش و با استعداد است. با این حال بیش فعالی در کودکان، تاثیرات مثبتی روی روحیات و رفتارهای آن ها دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم. 

خلاقیت 

کودکانی که بیش فعال هستند، معمولا می توانند به طرز خارق العاده ای خلاق باشند. این کودکان قدرت تخیل بسیار زیادی دارند و معمولا رویاپردازی می کنند. اگرچه ممکن است کودکان دارای بیش فعالی، خیلی زود تمرکز خود را از دست بدهند؛ اما این کودکان ممکن است چیزهایی را ببینند که هیچ فردی به آن ها توجه نمی کنند. 

انعطاف پذیری

کودکان دارای بیش فعالی، معمولا گزینه های زیادی را برای انجام در یک بازه زمانی در نظر می گیرند. به همین خاطر، نسبت به ایده های مختلف والدین، انعطاف پذیرتر از دیگر کودکان هستند. 

اشتیاق بیشتر 

کودکان مبتلا به بیش فعالی، معمولا به ندرت خسته کننده می شوند. این کودکان به چیزهای مختلفی علاقه دارند که و معمولا به دلیل شخصیت پر جنب و جوش، اشتیاق بیشتری برای انجام کارها دارند. بنابراین، اگر کودکان بیش فعال باعث عصبانیت شما نمی شوند، شما می توانید از بودن با آن ها بسیار لذت ببرید. 

داشتن تمرکز و انرژی زیاد برای یک کار مورد علاقه 

کودکان بیش فعال اگر به یک موضوع علاقه داشته باشند، بسیار برای رسیدن به هدفشان در آن موضوع تلاش می کنند. به سختی می توان تمرکز کودکان بیش فعال را از روی یک موضوعی که به آن علاقه زیادی دارند، پرت کرد. 

چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کنیم

ممکن است شما نگران رفتارهای کودک خودتان باشید و بخواهید که بدانید آیا کودک شما بیش فعال است یا فقط شیطنت می کند. برای تشخیص تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودک، موضوعات مختلفی را بیان کردیم. اما به عنوان نکته آخر به شما توصیه می کنیم که حتما به یک گروه روانشناس و مشاور خبره در زمینه کودکان مراجعه کنید تا مشکلات زیر به طور دقیق بررسی شوند. گاهی علائم بیش فعالی در کودکان، مربوط به بیش فعال بودن آن ها نیست؛ بلکه فقط به دلیل شرایط زیر به وجود می آیند. 

• وجود اختلالات مختلف در یادگیری یا مشکلات خواندن، نوشتن، مهارت های حرکتی یا زبان
• داشتن تجربیات آسیب زا، مانند مرگ یکی از عزیزان، طلاق و جدایی والدین
• داشتن اختلالات روانی از جمله اضطراب، افسردگی یا اختلال دوقطبی
• داشتن اختلالات رفتاری مانند اختلال سلوک، اختلال دلبستگی واکنشی و اختلال نافرمانی مقابله ای
• داشتن شرایط پزشکی، از جمله مشکلات تیروئید، شرایط عصبی، صرع و اختلالات خواب

چند راه حل اصولی برای کمک به کودکان بیش فعال

ممکن است کنار آمدن با یک کودک بیش فعال سخت باشد. چون کودکان بیش فعال معمولا ناپایدار به نظر می رسند و انرژی بیش از حدی برای انجام کارهای مختلف دارند. به نظر می رسد که کودکان بیش فعال، برای پیروی از دستورالعمل ها مشکلات زیادی دارند. 

ممکن است کودک بیش فعال در مدرسه عملکرد ضعیفی داشته باشد و نمرات کمتر و غیر قابل قبولی بگیرد. در حالی که هیچ پاسخ صحیح و مشخصی برای رفتارهای کودکان بیش فعال و حتی دارای شیطنت وجود دارد، باز هم می توان با کمک یک سری رفتارها، کودکان بیش فعال را کنترل کرد. از جمله راه حل های اصولی برای کمک به کودکان بیش فعال می توان به موارد زیر اشاره کرد. 

• اول از همه باید باور داشته باشید که کودک بیش فعال، یک کودک بد نیست. در واقع، بیش فعالی در کودکان، یک اختلال روانی است که در اثر تغییر در مغز به وجود می آید. 
• کودکانی که مبتلا به بیش فعالی هستند، نمی توانند از دستورالعمل های پیچیده و طولانی پیروی کنند. شما باید کارها و قوانین را به بخش های کوچک تر و ساده تر تقسیم کنید. 
• سعی کنید که از کودک خود بخواهید تا در هنگام توضیح دادن چیزهای مختلف به چشمان شما نگاه کند. 
• اگر کودک شما از دستورالعمل ها و قوانین پیروی نمی کند، از او بخواهید که آن ها را روی یک برگه بنویسد. یک لیست گام به گام و اختصاصی به کودکان بیش فعال اجازه می دهد تا روی قدم های کوچک تر تمرکز کنند. 
• یک فضای امن و ساکت را برای انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارند، در نظر بگیرید. کودکان بیش فعال به راحتی با یک صدای کوچک از بیرون پنجره، اتاق و ... تمرکز خود را از دست می دهند. 
• با کودک بیش فعال خود آرام صحبت کنید تا متوجه شود که هرگز او را تنبیه نمی کنید. می توانید برای او یک فضای خاص ایجاد کنید تا در آن جا کارهای روزمره اش را انجام دهید و به او توضیح دهید که این فضا برای افزایش تمرکز او طراحی شده است. 
• کودکان بیش فعال، معمولا در تکمیل کارهای مختلف مشکل دارند. برای اینکه به او کمک کنید تا کارهای خودش را تکمیل کند، در پایان هر کار به او پاداش دهید. 

سخن آخر 

در این مقاله در مورد تفاوت بین بیش فعالی و شیطنت کودکان صحبت کردیم. امیدواریم با خواندن این مقاله متوجه شده باشید که به راحتی نمی توان کودکان را بیش فعال شناخت.