تحرک بیش از حد نوزاد + علت جنب و جوش زیاد نوزاد

معمولا تولد نوزاد علاوه بر گرما و نشاطی که وارد کانون خانواده ها می کند با دلهره و استرس هایی نیز همراه است به ویژه اگر این نوزاد اولین فرزند یک زوج جوان باشد که از مراحل طبیعی رشد و خصوصیاتی مانند نحوه خواب، تعداد شیر خوردن و... نیز اطلاعات چندانی نداشته باشند.

 ولی جای نگرانی وجود ندارد زیرا پس از ‌گذشت چند هفته و خو گرفتن با شرایط جدید، کم کم می توانند از این مسائل ابتدایی به خوبی مطلع گردند به طوری که حتی پس از مدتی به راحتی گریه ناشی از گرسنگی یا گریه ناشی از درد و... را از هم تمیز می دهند.

 تیم نورو لند در این نوشتار با موضوع "تحرک بیش از حد نوزاد" به برخی از موارد سیر طبیعی رشدی نوزادان اشاره می کند تا آگاهی خانواده ها به ویژه زوج های جوان در این زمینه افزایش یابد.

هم چنین با توجه به افزایش آمار روز افزون تعداد مبتلایان به اختلالات رشدی به ویژه بیش فعالی نخست اشاراتی کوتاه به این اختلال داشته سپس علائم و نشانه های رفتاری نوزادان سالم ذکر می گردد تا در صورت مشاهده هر گونه مغایرت، بتوان سریع تر کودک را نزد پزشک متخصص برده تا در صورت لزوم، خدمات درمانی آغاز شود.

اگرچه باید تاکید کنیم که این مطالب فقط جنبه افزایش اطلاع عمومی داشته و نباید سر خود و بدون مشورت با پزشک درباره درمان یا کنترل مشکلی استفاده شوند.

اختلال بیش فعالی چیست؟

از مشخصه اصلی کودکان بیش فعال شیطنت و جنب و جوش فراوان آنان است به حدی در اغلب موارد با رفتار و حرکات خود، سبب آزار و اذیت اطرافیان می شود.

هم چنین به دلیل عدم توانایی کودک بیش فعال برای یک جا نشستن، مدام در جای خود وول می خورد به طوری که به سختی قادر به حفظ تمرکز است.

با توجه به بروز این قبیل رفتارها، کودکان مبتلا از مشکلات رفتاری، افسردگی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس و خود باوری نیز در رنج هستند که زمینه ساز ناکار آمدی در عملکرد های تحصیلی، شغلی و اجتماعی آنان می شود.

علائم عمومی بیش فعالی شامل:

● نداشتن توجه و تمرکز کافی

● انجام فعالیت به طور مستمر و بدون احساس خستگی (بیش فعالی)

● بروز حرکات تکانشگری و بدون فکر قبلی

انواع بیش فعالی

● نوع ۱: بدون دقت و توجه

از مشخصه افراد بیش فعال مبتلا به این نوع، نبود تمرکز و دقت کافی در زمان انجام فعالیت ها و امور است، هم چنین آنان معمولا:

● از جزئیات امور اطلاع چندانی کسب نمی کنند.

● در زمان انجام تمارین و فعالیت تمرکز کافی ندارند.

● در بسیاری از موارد، قادر نیستند مسئولیت ها و وظایف خود را تا انتها دنبال کنند.

● به دلیل فراموشکاری و عدم تمرکز، وسایل، کتاب و... را در مکان های مختلف جا می گذارند.

● نوع ۲: تکانشی

کودکان مبتلا به بیش فعالی تکانشی، همواره سعی می کنند فعالیتی برای انجام دادن داشته باشند اگرچه آن ها را بدون فکر قبلی اجرا می کنند. به عقیده کارشناسان مبتلایان به این نوع، اغلب با رشد و افزایش سن، بهبودی در علائم آنان رخ می دهد. از دیگر خصوصیات مبتلایان به این نوع می توان موارد زیر را ذکر کرد:

● به شدت بی قرار و نا آرام هستند به گونه ای که نمی توانند به مدت طولانی یک جا بنشینند.

● دائما در حال دویدن و پرش از مکان های مختلف هستند.

● در زمان انجام امور و فعالیت های محوله، سر و صدای زیادی تولید می کنند.

● دائما در حال حرف زدن دیده می شوند.

● در زمان سوال پرسیدن به گوینده فرصت اتمام حرف را نداده و سریعا پاسخ می دهند.

● برای پیگیری نوبت و انجام بازی های اشتراکی صبر و تحمل چندانی ندارند.

● تمایل زیادی دارند که بازی دیگران را خراب کنند.

● نوع ۳: ترکیبی

در رفتار کودکان بیش فعال مبتلا به نوع ترکیبی، می توان خصوصیات و علائم هر دو گروه قبل را مشاهده کرد. از جمله این علائم ناتوانی در توجه به امور، فعالیت های زیاد بدون تفکر و بروز حرکات تکانشی است.

 اگرچه آن چه که تاکنون ذکر شد بیشتر نقش افزایش آگاهی از علائم هشدار دهنده بیش فعالی داشت و باید تشخیص نهایی توسط پزشک متخصص صورت گیرد ولی برای سرعت بخشیدن به این روند، برخی از موارد ذکر می شود که باید والدین در نظر داشته باشند:

● معمولا بروز علائم و رفتار های هشدار دهنده اختلال بیش فعالی تا ۷ سالگی محرز می شود.

● اگرچه ممکن است در برخی از علائم بیش فعالی با کودکان نرمال هم پوشانی وجود داشته باشد ولی شدت بروز این رفتار ها در کودکان مبتلا بیشتر است.

● زمانی می توان احتمال داد که کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی است که حداقل ۶ ماه این علائم در رفتار کودک دیده شوند.

● نیاز است که در شناسایی کودکان بیش فعال این نکته در نظر گرفته شود که باید بروز علائم بیش فعالی موجب اثرات منفی بر عملکرد حداقل دو زمینه زندگی مانند خانه، مدرسه، اطرافیان و... شود.

اگر چه در مواردی، عوامل محیطی مانند استرس یا طلاق والدین، بیماری یا تغییرات ناگهانی محل زندگی یا مدرسه سبب بروز فراموشکاری یا کاهش تمرکز و توجه کودک می گردد ولی در چنین مواردی نمی توان آن را به بروز بیش فعالی تعمیم داد.

در ادامه به رفتار ها و علائم نوزادان سالم اشاره شده تا با مقایسه آن بتوان یک جمع بندی مناسب داشت. اگرچه باز هم تاکید می شود درباره هرگونه وجود یا عدم وجود اختلالی رشدی باید نظر پزشک متخصص را جویا شد.

علائم رفتاری نوزادان سالم

در صورتی که والدین بتوانند آگاهی خود را نسبت به علائم رفتاری و سیر طبیعی رشد نوزاد خود افزایش دهند، اعتماد به نفس و خود باوری بیشتری نسبت به ترتیب و نگهداری فرزند خود کسب می کنند البته باید یادآوری کنیم به دلیل تفاوت کودکان با هم و وجود عوامل محیطی و ژنتیکی مختلف، هر کدام رفتار و عادات و خلق و خوی خاصی دارند ولی جهت افزایش شناخت والدین از استاندارد های رشدی نوزادان این مطلب تهیه شده است که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

۱- رابطه بین تعامل والدین و آموزش نوزاد

از مشخصه اصلی دوران نوزادی، گریه متوالی است که به دلایل مختلف رخ می دهد. والدین باید بیاموزند چگونه این رفتار را کنترل کنند.

معمولا حرف زدن به تنهایی تاثیری در قطع گریه و آرام شدن نوزاد ندارد. اگر چه در موارد بسیاری نوزاد با گریه کردن سعی بر جلب توجه نظر والدین دارند زیرا یک پیوند عاطفی قوی بین نوزاد و والدین وجود داشته که نشات گرفته از روابط عمیق عاطفی و هیجانی است.

هم چنین نوزاد در دوران جنینی و قبل از تولد، صدای پدر و مادر را همواره مانند یک آوای موسیقی همیشگی شنیده است. جنیفر شو، پزشک کودکان در کتاب خود با عنوان "پیش به سوی خانه با نوزادی در آغوش" تاکید می کند که علت این اتفاق، حضور ۹ ماهه نوزاد در رحم مادر است که این فرصت را فراهم کرده است که صدای والدین پیش زمینه ذهنی نوزاد گردند.

بنابراین در زمان گریه نوزاد می توان از این فرصت بهره برد و با انجام فعالیت هایی مانند قنداق کردن و در آغوش کردن، تداعی گر دوران جنینی برای نوزاد شد و او را آرام کرد.

۲- تعداد تعویض پوشک نوزاد در یک روز

یکی از دغدغه والدین به ویژه مادران درباره میزان شیر خوردن نوزاد است که بیان شده برای روشن شدن این قضیه که نوزاد دارای رشد طبیعی بوده و به اندازه کافی شیر خورده است باید تعداد تعویض پوشک را دقت کرد که معمولا باید بین ۸ تا ۱۰ پوشک باشد البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که در روز های مختلف نوزاد به یک میزان شیر نمی خورد.

اگرچه مراجعه به پزشک اطفال و ویزیت ماهانه برای حصول اطمینان از سلامتی و وزن گیری نوزاد ضرورت دارد ولی توجه به تعداد پوشک های کثیف می تواند از نگرانی والدین به ویژه مادران جوان بکاهد و مشخص کند که نوزاد به اندازه کافی تغذیه می شود.

معمولا روند رشدی نوزادان به این صورت بوده که با افزایش سن، وزن کودک بیشتر می شود ولی به عقیده دکتر شو، این نکته نیز باید در نظر گرفت که میزان تغذیه نوزاد از شیر مادر در هر روز یا هر وعده یکسان نبوده و طبیعی است که در این مسیر کاهش یا افزایش نیز رخ دهد و نباید نگران شد.

۳- دقت و توجه نوزاد به اطراف

نوزادان ذات بسیار کنجکاوی دارند به طوری که در طی روز، چندین مرتبه با دقت و تمرکز به اطراف زل می زنند تا پی به اتفاقات پیرامون ببرند.

البته در نخستین روز های تولد به دلیل اینکه تکامل قدرت بینایی به خوبی صورت نگرفته است، رفتار نوزاد به این شکل نبوده و نیاز دارد که هر دو ساعت یک بار با شیر خشک یا شیر مادر تغذیه شود و خواب طولانی در حدود ۱۶ ساعت منقطع دارد.

زمانی که نوزاد رشد می کند و بزرگتر می گردد، قدرت بینایی نیز بهتر می شود به طوری که با کنترل ماهیچه های بینایی قادر است اهداف دیداری به ویژه والدین را دنبال کند.

باید توجه داشت که آرام بودن نوزاد به این مفهوم نیست که کاری انجام نمی دهد بلکه در این حین در حال بررسی اتفاقات پیرامون بوده سپس این اطلاعات را به کمک مغز خود پردازش می نماید.

دکتر شو درباره این فرآیند می گوید که با ورود به یک ماهگی، نوزاد کمتر می خوابد و از این زمان بیداری استفاده می کند تا علائم دیداری را بهبود بخشد.

۴- واکنش متناسب نوزاد نسبت به صدا های پیرامون

مهارت های شنیداری نوزادان نیز با افزایش سن رشد می یابد به طوری که کم کم می آموزد در زمان شنیدن اصوات اطراف سکوت کرده و با کمک مغز این صدا ها را از هم تمیز دهد.

باید یادآوری کنیم نوزاد از همان روز های نخست قادر است صدا ها را بشنود ولی برای رشد این مهارت و قدرت تشخیص اصوات به چندین هفته زمان نیاز دارد تا درک او افزایش یابد. در این زمان حتی قادر به تشخیص موسیقی از اصوات از هم نیز هست.

از جمله علائم و شواهد رشد طبیعی در مهارت های شنیداری نوزادان این بوده که نوزاد در مواجهه با شنیدن اصوات پیرامون، واکنش متناسب بروز داده و سر را به دنبال پیدا کردن منبع صدا می چرخاند.

۵- حرکات نوزاد برای یافتن رنگ ها، الگو ها و...

از جمله علائم تکمیل و بهبود رشد قدرت بینایی و رشد مغزی نوزادان این بوده که برای شناسایی الگو ها، رنگ ها و... در اطراف به جست و جو می پردازد.

به طور مثال زمانی می توان از پیشرفت قدرت بینایی نوزاد سخن گفت که قادر باشد پس از چندی که به پنکه در حال حرکت خیره است، چشم بردارد.

به عقیده متخصصان رشد قدرت بینایی نوزاد به طور کلی به این شکل است که در روزهای آغازین تولد فقط می تواند اجسام را از فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری ببیند که این فاصله معمولا در زمان شیر دادن رعایت می شود و معادل حدود یک پنجم قدرت بینایی یک فرد بزرگسال است.

این فرآیند رفته رفته بهتر می شود و با ورود به سن یک ماهگی، نوزاد اجسام را از فاصله ۴۵ سانتی متری نیز می تواند ببیند. پس از آن در دو ماهگی به دنبال کردن چشمی الگو ها، رنگ های درخشان و وسایل چرخشی مانند پنکه می پردازد.

البته باید یادآوری کنیم به دلیل عدم وقوع رشد کامل در زمینه تشخیص رنگ ها یا درک عمقی آنان، نگاه نوزاد فقط به سمت رنگ های متفاوت جلب می گردد‌.

۶- برقراری ارتباط با دیگران

همان طور که گفته شد نوزادان بسیار شاد و اجتماعی هستند به طوری که تمایل دارند برای برقراری ارتباط با اطرافیان از روش هایی مانند تماس چشمی، لبخند زدن، خندیدن و... کمک بگیرند.

این فرآیند به این صورت است که در سن یک ماهگی می تواند تماس چشمی برقرار کند سپس در دو ماهگی به اطرافیان به ویژه والدین لبخند بزند. سه ماهگی با تولید اصوات بی معنی مانند غان و غون کردن همراه است و در ۴ ماهگی می توان خنده نوزاد را مشاهده کرد.

 از دیگر شواهد و رفتار های مبتنی بر طی شدن روال طبیعی رشد اولیه زبان این بوده که در سن ۵ ماهگی نوزاد این مهارت را به دست می آورد که می تواند در موقعیت های اجباری و متقابل به دیگران لبخند بزند.

دکتر شو در این زمینه بیان می کند که نوزاد نخست سعی دارد از مهارت ها و اشارات بدنی همچون تماس چشمی و تغییر حالت صورت برای برقراری ارتباط استفاده کند سپس با رشد مهارت های گفتاری، صدا های نا مفهوم مانند غان و غون را تولید می کند تا از ارتباطات کلامی نیز بهره ببرد.

۷- نظم در خواب نوزاد

با افزایش سن و رشد مهارت های نوزاد که نشات گرفته از تکمیل سیستم عصبی و آموزش فرآیند های رشدی است نوزاد کمتر گریه کرده و خواب منظم تری پیدا می کند.

به همین دلیل نیاز است والدین برای اثبات اینکه رشد نوزاد طبیعی است به خواب و تعداد دفعات شیر دهی دقت کافی داشته باشند. با افزایش سن نیاز به خواب کودک شکل منظم تری به خود می گیرد به طوری که معمولا هر ۴ ساعت یک بار در طی شب برای غذا خوردن بیدار می شوند.

البته این مرحله در تمامی نوزادان به یک شکل نیست و موارد بسیاری نیز وجود دارند که خواب و تغذیه نوزاد شکل منظمی نداشته که نیاز است والدین با اندیشیدن تمهیداتی این روال را به سمت برنامه ثابت و مشخص سوق دهند.

۸- توانایی نوزاد برای تحمل وزن بدن خود

از دیگر مشخصه های رشدی نوزادان، قوی تر شدن ماهیچه های آنان است به طوری که قادرند وزن بدن خود را تحمل کنند. این توانایی در یک ماهگی به این شکل دیده می شود که نوزاد فقط چند لحظه سر را به سمت بالا می گیرد اگرچه با افزایش سن و رشد بهتر ماهیچه ها، توانمندی نوزاد بهبود می یابد به گونه ای که در ۳ ماهگی مدت طولانی تر سر را به سمت بالا هدایت می کند.

از جمله مواردی که بیانگر انقباض ماهیچه های در حال رشد نوزادان است می توان به توانایی آنان برای بالا گرفتن سر و چرخش سر به اطراف اشاره کرد.

برای بهبود این مهارت والدین می توانند فرصتی فراهم کنند تا نوزاد در خارج از گهواره و صندلی حرکاتی را انجام دهد. از جمله اینکه کودک بر روی سطح زمین بر روی شکم دراز بکشد که طی آن رشد سایر ماهیچه ها نیز رخ می دهد.

دکتر شو در این باره توصیه می کند که حتما چنین فرصت هایی ایجاد شود تا نوزاد روی سطح شکم دراز بکشد در غیر این صورت تاخیر در غلت زدن، نشستن و راه رفتن چهار دست و پا طبیعی خواهد بود.

علائم هشدار دهنده در نوزادان

اگرچه آموزش و استفاده از مهارت های حرکتی در تمامی نوزادان یکسان نیست ولی نباید نسبت به تاخیر در چنین مهارت هایی بی توجه بود و در صورت مشاهده هرگونه علائم هشداری مبنی بر فقدان چنین توانمندی باید کودک را برای معاینه دقیق تر نزد پزشک متخصص برد تا در صورت لزوم درمان آغاز گردد.

معیار تشخیص وجود روند رشد ذهنی مطلوب، بررسی فرآیند های تکاملی-حرکتی کودک و نظر پزشک متخصص است. در صورتی باید یک کودک یک ساله برای بررسی بیشتر نزد پزشک برود که دارای علائم زیر باشد:

● نمی تواند حتی به صورت چهار دست و پا راه برود.

● توانایی ایستادن حتی با کمک اطرافیان را ندارد.

● تمایل به دیدن اشیا یا بازی با آن ها را بروز نمی دهد.

● رشد مهارت های گفتاری صورت نگرفته است به طوری که فقط کلماتی مانند بابا، دد و مامان را ادا می کند.

● حرکات تقلیدی مانند تکان دادن سر یا دست مانند بای بای در رفتار او دیده نمی شود.

●واکنشی به اتفاقات پیرامون نشان نمی دهد.

درمان بیش فعالی کودکان

اگرچه بسیاری از علائم و رفتار های بیش فعالی کودکان حتی بدون دریافت خدمات درمانی مرتفع می گردند ولی نیاز است حتما کودک را برای ارزیابی دقیق تر نزد پزشک متخصص برد تا متناسب با وضعیت او، راهکار های درمانی و خدمات آن دریافت گردد.

برای آشنایی بیشتر با روش های درمانی بیش فعالی می توانید سایر مطالب بیش فعالی که تیم تحقیقاتی نورولند تهیه کرده اند را مطالعه کنید.