این کودکان به دلیل تحرک زیاد و ناپایداری در توجه، معمولاً در محیط‌های آموزشی یا خانوادگی با مشکلاتی روبرو می‌شوند. از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها، ناتوانی در ثابت ماندن روی یک کار، پرش سریع از یک فعالیت به فعالیت دیگر و ناتوانی در انجام فعالیت‌های مرتبط با تمرکز و دقت است.
این اختلال می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی کودک بگذارد. برای مثال، کودکی که دچار کم‌توجهی-بیش‌فعالی است، اغلب به نظر می‌رسد هنگام صحبت کردن دیگران، توجه کافی ندارد یا قادر به گوش دادن به صحبت‌های والدین و معلمان نیست. این ناتوانی در توجه ممکن است باعث نادیده گرفتن چنین کودکی شود یا به عنوان کودک بی‌ادب تلقی گردد، در حالی که دلیل اصلی آن ناتوانی در پردازش اطلاعات ورودی به دلیل نداشتن تمرکز کافی است. این مسئله، افت تحصیلی کودکان را در مدرسه به دنبال دارد و در محیط‌های اجتماعی به مشکلات ارتباطی بر می‌خورند.
اجازه دهید در این باره با ذکر یک مثال، شرایط کودک دارای بیش فعالی را راحت‌تر ترسیم کنیم.
به طور مثال: علی یک کودک هفت ساله است که در کلاس درس به‌طور مداوم دچار حواس‌پرتی می‌شود. او قادر نیست به مدت طولانی به حرف‌های معلم گوش دهد و اغلب از جای خود بلند می‌شود و در کلاس راه می‌رود. علی زمانی که به همراه همکلاسی‌های خود باید یک پروژه گروهی انجام دهد، تمرکزش را از دست می‌دهد و به‌طور ناگهانی به یک موضوع کاملاً بی‌ارتباط مثل بازی با مداد یا نقاشی کشیدن روی میز روی می‌آورد. هم‌کلاسی‌هایش از رفتارهای بی‌نظم او ناراحت می‌شوند و معلم نیز مجبور است به او چندین بار تذکر بدهد. این رفتارها باعث می‌شود علی در مدرسه از طرف همکلاسی‌ها طرد و عملکرد تحصیلی‌اش دچار افت شود.
در چنین شرایطی، موسسه نورولند می‌تواند نقش موثری در حمایت از کودکانی مانند علی ایفا کند. این موسسه با ارائه خدمات روانشناسی تخصصی و رفتار درمانی برای کودکان مبتلا به ADHD، به والدین و معلمان راهکارهای موثری برای مدیریت و بهبود رفتارهای تکانشی و مشکلات تمرکز این کودکان ارائه می‌دهد. موسسه با مشاوره‌های ویژه به والدین علی کمک می‌کند از شیوه‌های مناسب تربیتی و آموزشی برای حمایت از رشد و پیشرفت او استفاده کنند.
به عنوان مثال، یک برنامه منظم رفتار درمانی در نورولند می‌تواند به علی کمک کند تمرکز خود را بهبود بخشد و مهارت‌های اجتماعی بهتری کسب کند؛ در نتیجه ارتباطاتش با همسالانش بهبود یافته و از افت تحصیلی او نیز جلوگیری به عمل می‌آید.
رفتارهای غالب در کودکان مبتلا به ADHD
از دیگر ویژگی‌های بارز کودکان مبتلا به ADHD، رفتارهای هیجانی غیرقابل پیش‌بینی و پرخاشگرانه است. این کودکان در محیط‌های گروهی مانند مدرسه یا بازی با همسالان، به‌راحتی با دیگران دچار تعارض می‌شوند. آن‌ها اغلب قوانین را نادیده می‌گیرند، وسایل دیگران را بدون اجازه برمی‌دارند و به رفتارهای تکانه‌ای دست می‌زنند. برای مثال، کودکی که به طور ناگهانی بدون توجه به نوبت در میان صحبت‌های دیگران پرش می‌کند یا اسباب‌بازی‌های همکلاسی خود را می‌گیرد، نمونه‌ای از این رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و مشکل‌آفرین است. این رفتارها اغلب منجر به اختلافات و مشاجرات در میان دوستان و همسالان شده و می‌تواند به انزوای اجتماعی و کاهش تعاملات مثبت اجتماعی منجر شود.
یکی دیگر از چالش‌های کودکان مبتلا به ADHD، نداشتن توانایی در رعایت قواعد و مقررات است. آن‌ها به دلیل تکانشگری و بی‌قراری ذهنی قادر نیستند نظم و انضباط را به خوبی حفظ کنند که این موضوع در محیط‌های آموزشی مانند کلاس درس، مشکلاتی را برای معلمان و همکلاسی‌ها به وجود می‌آورد. به همین دلیل، این کودکان به‌طور مکرر در مدرسه مورد تنبیه قرار می‌گیرند و ممکن است از شرکت در فعالیت‌های گروهی و کلاس‌های آموزشی محروم شوند. این موضوع هم تاثیر منفی بر رشد روانی و تحصیلی آن‌ها دارد. تحقیقات علمی نشان می‌دهد مداخلات رفتاری زودهنگام به‌ویژه توسط والدین و مربیان، می‌تواند نقش موثری در مدیریت رفتارهای ناپایدار این کودکان ایفا کند.
تصور کنید کودکی به نام «آرین» در کلاس درس نشسته است. او به‌طور مداوم از جایش بلند می‌شود و بدون اینکه اجازه بگیرد، به سمت دوستانش می‌رود تا با آن‌ها صحبت کند. هنگامی که معلم از او می‌خواهد روی صندلی‌اش بنشیند و به درس گوش دهد، آرین قادر نیست به طور مداوم تمرکز کند و به محض اینکه چیزی توجه او را جلب کند، حواسش پرت می‌شود. حتی در بازی با دوستان، او وسط بازی، قوانین را نادیده می‌گیرد و با اصرار به کنترل بازی می‌پردازد. این رفتارها موجب می‌شود دوستانش از بازی با او ناامید شوند و او را به‌عنوان فردی «خشن» یا «بی‌نظم» بشناسند.
این رفتارها نمونه‌ای از چالش‌های اجتماعی و تحصیلی هستند که کودکان مبتلا به ADHD با آن مواجه می‌شوند. موسسه نورولند در یکی از تحقیقات خود نشان داد با اجرای برنامه‌های رفتاری مناسب، کودکان مانند آرین می‌توانند به مرور این رفتارها را کنترل کرده و در کلاس و محیط اجتماعی خود موفق‌تر عمل کنند.
آغاز بیش‌فعالی از دوران نوزادی
نشانه‌های ADHD می‌توانند از سنین بسیار پایین آغاز شوند. این کودکان در دوران نوزادی رفتارهای غیرعادی نشان می‌دهند؛ آن‌ها خواب کمی دارند، به تغییرات محیطی نظیر نور و صدا به سرعت واکنش می‌دهند و اغلب در آغوش مادر یا هنگام شیر خوردن احساس آرامش نمی‌کنند. این رفتارها می‌تواند نشان‌دهنده ریشه‌های زودهنگام بیش‌فعالی باشد که والدین باید به این نشانه‌ها دقت داشته باشند. یکی از فاکتورهای مهم در تشخیص اختلال بیش‌فعالی این است که این رفتارها با بالا رفتن سن کودک بهبود نیابند و در صورتی که بدون مداخله و درمان رها شوند، این رفتارها در بزرگسالی ممکن است به رفتارهای ضد اجتماعی تبدیل شوند.
اگر نوزاد بی‌قرار دارید این نکات را فراموش نکنید
به طور قطع می‌توان راهکارهایی برای مقابله با بی‌قراری‌های نوزادان ارائه کرد تا والدین بهتر بتوانند با این چالش‌های سخت کنار بیایند. در اینجا چند راهکار ارائه شده است:
ایجاد محیط آرام و پایدار
نوزادان مبتلا به بیش‌فعالی به تغییرات محیطی مانند صداهای بلند یا نورهای شدید حساس هستند. والدین می‌توانند با ایجاد یک محیط آرام و پایدار، مانند اتاقی با نور کم و کم‌صدا به نوزاد کمک کنند آرامش بیشتری داشته باشد. همچنین استفاده از لالایی‌ها یا موسیقی‌های آرامش‌بخش ممکن است به کاهش بی‌قراری نوزاد کمک کند.
تنظیم الگوهای خواب
نوزادانی که علائم بیش‌فعالی دارند ممکن است الگوی خواب بی‌نظمی داشته باشند. والدین باید یک برنامه منظم خواب ایجاد و سعی کنند هر روز نوزاد را در زمان مشخصی بخوابانند. ماساژ ملایم و حمام گرم پیش از خواب می‌تواند به آرامش نوزاد کمک و او را برای خواب بهتر آماده کند.
ایجاد تماس فیزیکی مطمئن
نوزادان بیش‌فعال ممکن است به‌سختی در آغوش آرام بگیرند و به طور مداوم تکان بخورند یا جیغ بزنند. والدین می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های تماس فیزیکی مطمئن، مانند قرار دادن نوزاد در یک پارچه‌پیچ یا در آغوش خود با حرکات آرام و نوسانی، نوزاد را آرام کنند. تحقیقات نشان می‌دهد این تماس فیزیکی می‌تواند احساس امنیت و آرامش را در نوزاد افزایش دهد.
مشورت با متخصص
در صورتی که بی‌قراری نوزاد بسیار شدید است و والدین نمی‌توانند آن را مدیریت کنند، مشورت با یک متخصص کودک یا روانشناس کودک ضروری است. درمان‌های اولیه و تکنیک‌های رفتاری می‌توانند به والدین کمک کنند با این چالش‌ها به‌صورت مناسب‌تر کنار بیایند.
به عنوان مثال نوزاد خانواده اکبری که نامش «سارا» است به‌طور مداوم در طول روز بی‌قرار است و با کوچک‌ترین صدا یا تغییر در محیط شروع به گریه می‌کند. والدین سارا ابتدا تلاش می‌کردند محیطی آرام و ساکت برای او فراهم کنند اما همچنان با بی‌قراری او مواجه بودند. با کمک یک روانشناس کودک، آن‌ها یاد گرفتند چگونه با ماساژ آرام و ایجاد الگوهای منظم خواب، بی‌قراری‌های سارا را کاهش دهند. به مرور زمان، این اقدامات منجر به بهبود قابل‌توجهی در رفتار سارا شد و او به مرور زمان راحت‌تر به خواب می‌رود و واکنش‌هایش به محیط بسیار کاهش پیدا کرده است.
این نوع راهکارها می‌توانند کمک موثری به والدین این قبیل کودکان برای مدیریت بی‌قراری نوزادان مبتلا به بیش‌فعالی کنند.
علل ADHD چیست؟
هرچند دلایل دقیق بروز این اختلال هنوز به طور کامل شناخته نشده است، پژوهش‌ها نشان می‌دهند عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند، از جمله وراثت، مسائل عصبی، حساسیت غذایی و متغیرهای محیطی. برخی مطالعات نیز نشان می‌دهند برخی مشکلات در زمان تولد، ضربات مغزی و عوامل عصب‌شناختی می‌توانند از دلایل بروز ADHD باشند. یکی از نکات علمی مهم درباره ADHD این است که پژوهش‌ها نشان می‌دهند وراثت نقش بزرگی در این اختلال دارد. بر اساس مطالعه‌ای که توسط دانشگاه آکسفورد انجام شده است، حدود ۷۶ درصد از موارد ADHD به عوامل ژنتیکی مرتبط هستند. این نشان می‌دهد کودکانی که والدین یا اعضای خانواده نزدیک آن‌ها به این اختلال مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. بنابراین، در صورتی که کودک علائمی از ADHD را نشان دهد، بررسی سابقه خانوادگی می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
همچنین پژوهش‌ها حاکی از آن است پسران بیشتر از دختران به این اختلال مبتلا می‌شوند. به‌طور کلی، الگویی که این اختلال را نشان می‌دهد ترکیبی از کمبود تمرکز، بیش‌فعالی و پرخاشگری است که باید حداقل ۶ ماه در کودک ثابت باشد تا تشخیص قطعی ADHD داده شود.
درمان بیش‌فعالی در کودکان
درمان کودکان مبتلا به ADHD معمولاً شامل رویکردهای چند جانبه است که شامل رفتار درمانی، رژیم‌های غذایی خاص و داروهای تجویزی می‌شود. یکی از موثرترین روش‌ها برای کنترل این اختلال، ترکیبی از مداخلات رفتاری و داروهای تجویزی است که می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. والدین نیز نقش مهمی در کمک به فرزند خود دارند. آن‌ها باید با مشاوره از روانشناسان و روان‌پزشکان متخصص، رفتارهای درست را به کودک آموزش داده و با صبر و پشتکار به او در مقابله با چالش‌های این اختلال یاری رسانند.
بهترین درمان برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی
بهترین درمان برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی معمولاً ترکیبی از چندین روش است. این رویکرد جامع به کودک کمک می‌کند علائم را مدیریت کرده و عملکرد بهتری در مدرسه، خانه و اجتماع داشته باشد. درمان‌های موثر برای کودکان بیش‌فعال به شرح زیر است:
۱. رفتاردرمانی (Behavior Therapy)
رفتاردرمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان ADHD است. این نوع درمان به کودک کمک می‌کند مهارت‌های جدیدی برای مدیریت رفتارهای تکانشی و بهبود تمرکز یاد بگیرد. در این روش، والدین آموزش می‌بینند چگونه رفتارهای مثبت کودک را تقویت و از تکنیک‌های موثر برای کاهش رفتارهای منفی استفاده کنند.
در یکی از مطالعاتی که توسط موسسه نورولند انجام شده، گروهی از کودکان مبتلا به ADHD که تحت درمان رفتار درمانی قرار گرفتند، پس از چند ماه نشان دادند علائم کمبود توجه و بیش‌فعالی آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. این کودکان توانستند با استفاده از راهبردهای رفتاری یادگیری خود در محیط‌های آموزشی بهتر عمل کنند و رفتارهای اجتماعی مناسب‌تری از خود نشان دهند. این پژوهش نشان‌دهنده اهمیت مداخلات رفتاری در کنار سایر روش‌های درمانی است.
والدین کودک می‌توانند از تکنیک‌های «پاداش‌دهی» و «تقویت مثبت» برای تشویق رفتارهای مناسب استفاده کنند. برای مثال، وقتی کودک وظایف مدرسه را به‌موقع انجام می‌دهد، می‌توانند او را با جایزه‌های کوچکی مثل زمان بیشتر برای بازی تشویق کنند.
۲. دارودرمانی (Medication)
در برخی موارد، پزشکان داروهایی مانند محرک‌ها (مانند متیل‌فنیدات یا آمفتامین‌ها) را برای کنترل علائم بیش‌فعالی و افزایش تمرکز تجویز می‌کنند. این داروها به مغز کمک می‌کنند عملکرد بهتری در پردازش اطلاعات و کنترل رفتارها داشته باشد.
جالب است بدانید: مطالعات نیز نشان می‌دهند ترکیب دارو درمانی با رفتاردرمانی در کودکان مبتلا به ADHD موثرتر از استفاده از هر یک از این روش‌ها به‌تنهایی است.
۳. آموزش مهارت‌های اجتماعی (Social Skills Training)
کودکان بیش‌فعال ممکن است در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی دچار مشکل شوند. آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودک کمک می‌کند تا بهتر با همسالان خود تعامل کند و رفتارهای مناسب در محیط‌های گروهی را یاد بگیرد.
در موسسه‌هایی مانند موسسه نورولند، کودکانی با مشکلات اجتماعی می‌توانند در کلاس‌های ویژه شرکت کنند که در آن‌ها بازی‌های گروهی و تمرین‌های ارتباطی طراحی شده است تا کودکان یاد بگیرند چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند.
۴. رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی
برخی تحقیقات نیز نشان می‌دهد مواد غذایی حاوی قند و افزودنی‌های مصنوعی ممکن است بر رفتار کودکان تاثیر بگذارد. اگرچه شواهد قطعی در این زمینه محدود است، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سالم می‌تواند به بهبود کلی کودک کمک کند.
مثلا: والدین می‌توانند به کودک غذاهای ارگانیک، کم‌شکر و پر از میوه‌ها و سبزیجات بدهند و از غذاهای فرآوری‌شده پرهیز کنند.
۵. آموزش والدین (Parent Training)
به طور قطع یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان ADHD آموزش والدین است؛ چرا که والدین با یادگیری روش‌های تربیتی مناسب می‌توانند به کودک کمک کنند رفتارهای ناپسند را کاهش داده و توانایی‌های خود را در محیط‌های مختلف نشان دهد.
موسسه نورولند دوره‌های ویژه‌ای برای والدین کودکان بیش‌فعال برگزار می‌کند تا آن‌ها با تکنیک‌های مثبت تربیتی و مدیریت رفتار آشنا شوند.
۶. تمرینات فیزیکی منظم
ورزش‌های فیزیکی مانند شنا، دوچرخه‌سواری یا بازی‌های تیمی می‌توانند به کاهش بیش‌فعالی و بهبود تمرکز کودک کمک کنند. تمرینات منظم نه تنها انرژی کودک را تخلیه می‌کند بلکه می‌تواند به بهبود روحیه و کاهش اضطراب کمک کند.
جالب است بدانید: مطالعات بسیاری نشان داده‌اند فعالیت‌های بدنی منظم می‌تواند علائم ADHD را کاهش دهد چرا که ورزش باعث افزایش تولید مواد شیمیایی مثبت در مغز می‌شود.
۷. حمایت‌های آموزشی
کودکان مبتلا به ADHD معمولاً در محیط‌های آموزشی نیاز به حمایت‌های خاص دارند. معلمان می‌توانند با تنظیم محیط کلاس، استفاده از تکنیک‌های تدریس مناسب و ارائه زمان بیشتر برای انجام تکالیف به بهبود عملکرد تحصیلی این دسته از کودکان کمک کنند.
ترکیب روش‌ها برای بهترین نتیجه
مهم است که والدین و متخصصان درمان از روش‌های ترکیبی بهره ببرند تا کودک بتواند به‌طور جامع از همه جوانب رشد کند. تشخیص دقیق نیازهای فردی کودک و تطبیق درمان با آن‌ها، بهترین نتایج را به همراه خواهد داشت.
بنابراین، برای بهترین نتیجه در درمان کودکان مبتلا به ADHD، یک رویکرد چند جانبه شامل رفتاردرمانی ودارودرمانی (در صورت لزوم)، حمایت‌های آموزشی و سبک زندگی سالم توصیه می‌شود.
در نهایت، والدین کودکان مبتلا به ADHD باید با متخصصان مشورت کنند و به این نکته توجه داشته باشند این اختلال قابل مدیریت است. با پشتیبانی مناسب، این کودکان می‌توانند مهارت‌های اجتماعی و تحصیلی خود را بهبود بخشند و به موفقیت در زندگی دست یابند.
شما می توانید از طریق فرم زیر مشکل کودک خود را با ما در میان بگذارید. کارشناسان ما در با توجه به زمان مقتضی با شما تماس بگیرند.
افزودن دیدگاه جدید