زمان تشخیص علائم اوتیسم در کودکان ۳ ساله

یکی از چالش هایی که والدین و حتی متخصصان در زمینه تشخیص اختلال اوتیسم با آن مواجه هستند، هم پوشانی برخی از علائم و نشانه های اصلی این اختلال با سایر اختلالات رشدی است. حتی در مواردی نیز کودکان سالم برخی از رفتار های اختلال  اوتیسم را بروز می دهند که تشخیص قطعی را سخت تر می کند.

به همین دلیل نیاز است که رفتار کودک طی مدت مشخص زیر نظر پزشک متخصص ارزیابی شود. اگرچه به عقیده کارشناسان تشخیص قطعی اختلال اوتیسم تا قبل از ۳ سالگی به سختی صورت می گیرد ولی والدین نباید نسبت به علائم هشداری در رفتار فرزند خود بی توجه بوده و از آن ها سرسری رد شوند.

چنان چه اختلال اوتیسم در کودکان در زمان مناسب تشخیص داده شود و خدمات درمانی نیز به موقع دریافت گردد میزان بهبودی به شدت افزایش می یابد. به همین دلیل در این نوشتار که توسط تیم نورو لند تهیه شده برخی از علائم هشدار دهنده اختلال طیف اوتیسم در کودکان ۳ سال به بالا برای افزایش آگاهی والدین گرد آوری شده که مطالعه آن به تمامی خانواده ها توصیه می شود.

● تاخیر در تکلم: از علائم اصلی در کودکان اوتیسمی تاخیر در تکلم و عدم استفاده از مهارت های گفتاری است به طوری که در بیان خواسته و نیاز های خود با چالش های اساسی دست و پنجه نرم می کنند.

گروهی از مبتلایان به این اختلال هرگز به این توانایی دست نمی یابند ولی در مواردی نیز دیده شده که اگرچه اوایل با تاخیر در حرف زدن مواجه می شوند ولی با گذشت زمان این مهارت تا حدی بهبود یافته و قادرند یک گفت و گو را مدیریت کنند.

● الگوی تکلمی غیر معمول: از دیگر مشکلات گفتاری کودکان اوتیسمی مشاهده الگوی تکلمی غیر معمول است به نحوی که حرف زدن آنان به صورت مکث وار، با صدای بلند و همراه با لحن یکنواخت است.

همچنین ترجیح می دهند به جای استفاده از عبارات کامل، تک کلمه ای حرف بزنند. از دیگر مشکلات آنان در زمان سوال پرسیدن مشهود است به نحوی که در زمان پاسخ گویی به جای استفاده از کلمات متناسب، به تکرار همان سوال می پردازند‌.

● عدم توجه به اطراف: بی توجهی از دیگر مشخصات اختلال اوتیسم به شما می رود به نحوی که مبتلایان نه تنها واکنشی نسبت به حرف های دیگران بروز نمی دهند، در زمان شنیدن اسم خود نیز بدون عکس العمل خاصی همچنان به کار خود ادامه می دهند.

از دیگر رفتار های خاص این گروه از کودکان بروز رفتار های ناگهانی همچون خنده، گریه و جیغ زدن است که اغلب در شرایطی نا متناسب آن را انجام می دهند.

● علاقه به اشیا خاص: اگرچه اغلب کودکان اوتیسمی عدم توجه به اطراف را نشان می دهند ولی در صورتی که به یک شی یا بخشی از آن علاقه داشته باشند به سختی می توان آن را از او گرفت حتی اگر ساعت ها با دقت و تمرکز مشغول بازی با آن بوده است.

● عدم تقلید رفتار دیگران: والدین معمولا الگوی رفتاری کودکان محسوب می شوند ولی در مورد کودکان مبتلا به اوتیسم این قضیه صدق نمی کند به طوری که به سختی می توان دید که به تقلید و تکرار رفتار والدین مشغول اند. هم چنین آنان در بازی های تقلیدی همچون خاله بازی مشارکت نمی کنند.

● بازی به صورت تنهایی: عدم حضور در بازی های گروهی، نوبتی، اشتراکی از دیگر خصوصیات این کودکان است به طوری که آنان ترجیح می دهند به تنهایی بازی کنند و ساعت ها نیز این چنین سرگرم می شوند.

● مقاومت در برابر تغییرات: علاقه به انجام کار های  روتین و یکنواخت از علاقمندی های کودکان اوتیسم به شمار می رود و در صورت تغییر عادات، بسیار مقاومت می کنند. به عنوان مثال والدین این کودکان عنوان می کنند در صورتی که مسیر مهد کودک یا مدرسه را تغییر دهند، کودک رفتار های ناگهانی همچون خشم، گریه و جیغ زدن را نشان می دهد.

● وسواس در غذا خوردن: همان طور که گفته شد این افراد تمایل به انجام کار های روتین دارند به طوری که این تمایل گاهی در غذا خوردن آنان نیز اثر دارد و تمایل دارند فقط برخی از مواد خوراکی را میل کنند.

● تمایل به نظم چیدن وسایل: از دیگر خصوصیات بارز این کودکان تمایل به نظم و ترتیب وسایل است به طوری که در زمان بازی آن ها نیز رویت می شود که چندین ساعت سرگرم مرتب کردن و نظم بخشیدن به اسباب بازی های خود هستند.

● خود آزاری: برخی از کودکان اوتیسمی رفتار های خود آزارانه نیز بروز می دهند به طوری که در زمان عدم تحقق خواسته های خود با ضربه به خود و گاز گرفتن دستان سعی به جلب توجه اطرافیان دارند‌.

● انجام رفتار های تکراری: از جمله علایق رفتاری کودکان اوتیسمی انجام رفتار های تکراری مانند پیچ و تاب بدن یا حرکت مداوم دست ها به اطراف است.

● حساسیت بالا نسبت به محرک های بیرونی: حساسیت بالایی که کودکان اوتیسمی در برابر برخی از محرک ها دارند سبب شده که والدین برای انجام کار های روزمره آنان همچون لباس پوشیدن، غذا خوردن، لمس کردن و... با چالش هایی مواجه شوند.

● برخورد خاص نسبت به احساس درد: درد از جمله احساساتی است که کودکان اوتیسمی رفتار های متناقضی نسبت به آن بروز می دهند. در مواردی دیده شده که کودک اوتیسمی که دچار خراشیدگی عمیق پوستی شده احساس دردی را متوجه نشده است ولی با شنیدن صدای بلند بسیار ترسیده و به سرعت دست ها را بر گوش ها قرار داده تا نشنود.

● واکنش نامناسب در برابر احساس ترس: از دیگر رفتار های غیر معمول این گروه کودکان عکس العمل متفاوت در برابر احساس ترس است. به طوری که در موقعیت های هیجان زا نمی ترسند ولی در مواقع غیر لزوم، ترس زیادی بروز می دهند. به طور مثال ترس از ارتفاع برای آنان معنایی ندارد ولی در بسیاری از موارد مشاهده شده که یک شی معمولی همچون بادکنک به شدت آنان را می ترساند.

● مشکلات در زمینه خواب: از مشکلات شایع کودکان اوتیسمی، اختلالات خواب بوده به نحوی که والدین بیان کرده اند نه تنها به سختی به خواب می روند، در طول شب نیز بار ها بیدار می شوند که خستگی والدین را نیز به همراه دارد.

● مشکلات رفتاری: از جمله عوارض اختلال اوتیسم در برخی از کودکان مشکلاتی مانند لجبازی، بیش فعالی، بی نظمی و پرخاشگری است که معمولا پزشک متخصص برای کنترل آن ها دارو هایی را تجویز می کند.

● عدم درک احساسات: عدم توانایی این کودکان برای شناخت حالت چهره افراد و پی بردن به افکار، احساسات و اهداف دیگران سبب شده که نتوانند عملکرد خوبی در زمان گفت و گو های جمعی کسب کنند که نتیجه آن کاهش اعتماد به نفس و احساس سرخوردگی آنان است.

● نقص ژنتیکی: در برخی موارد ضعف عملکرد و رشد مغزی کودکان اوتیسمی به دلیل نقص ژنتیکی مانند سندرم ایکس شکننده، سندرم آنجلمن، اختلال کروموزوم ۱۵ و تصلب دکمه ای ایجاد می شود که زمینه ساز بروز رفتار های خاص آنان می شود.

● مشکلات گوارشی: اغلب کودکان اوتیسمی از مشکلات گوارشی همچون یبوست، اسهال مزمن، بیماری های التهاب روده ای و... نیز در رنج و عذاب اند که برای کنترل درد آن گاهی رفتار های خود آزادانه مانند کوبیدن سر به دیوار، تکان دادن دست ها و... نیز بروز می دهند که آسیب بدن را به دنبال دارد. استفاده از دارو های تجویزی پزشک متخصص به کنترل این مشکلات کمک فراوانی می کند.

● اختلالات تشنجی: از دیگر مشکلات شایع کودکان اوتیسمی اختلالات تشنجی همچون صرع، تشنج تونیک-کلونیک، تشنج غایب و ... بوده که رنج بیشتری را بر پیکر این کودکان وارد می کنند.

● پیکا یا هرزه خواری: علاقه به خوردن موارد غیر خوراکی که به آن پیکا یا هرزه خواری می گویند، از دیگر رفتار های غیر معمول کودکان اوتیسمی به شمار می رود.

اگرچه تمایل به خوردن مواردی همچون خاک، گل یا گچ در کودکان ۱۸ تا ۲۴ ماهه چندان غیر طبیعی نبوده و با افزایش سن این رفتار دیده نمی شود ولی در مبتلایان به اختلال اوتیسم و سایر اختلالات رشدی، فرد همچون تمایل به این کار دارد.

 لازم به تذکر است که اگرچه سعی شد به اغلب علائم هشدار دهنده اختلال اوتیسم در کودکان ۳ سال و بالاتر اشاره شود ولی والدین نباید با مشاهده هر یک از این نشانه ها نگران شوند ملاک اصلی برای تشخیص اوتیسم در کودکان، نظر پزشک متخصص است ‌که با ارزیابی رفتاری که انجام می دهد نتیجه را اعلام می کند.