آیا تغذیه در بیش فعالی و نقص توجه نقش دارد؟/ بایدها و نبایدها مهم برای تغذیه کودکان بیش فعال

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی-رفتاری است که بر توانایی فرد در تمرکز، کنترل تکانه‌ها و مدیریت رفتارهای تکانشی تأثیر می‌گذارد این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و حتی عاطفی فرد تاثیرات چشمگیری داشته باشد. در حالی که هیچ مدرکی قطعی وجود ندارد که رژیم غذایی به‌طور مستقیم باعث بروز  ADHD و یا اختلالات رفتاری مشابه شود، اما تحقیقات علمی به‌طور فزاینده‌ای نشان می‌دهند که تغذیه و رژیم غذایی ممکن است در بهبود علائم این اختلال بسیار موثر باشند.

مطالعات علمی متعددی به بررسی ارتباط بین تغذیه و ADHD پرداخته‌اند و شواهد موجود نشان می‌دهند که برخی از تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند در کاهش علائم این اختلال در برخی از افراد کمک‌کننده باشد به‌ویژه، رژیم‌های غذایی خاص و مکمل‌های غذایی به عنوان عوامل مؤثر در کنترل و کاهش شدت علائم ADHD شناخته شده‌اند این امر نشان می‌دهد که تغذیه، به‌عنوان یکی از عوامل قابل کنترل، می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و بهبود این اختلال ایفا کند.

تعداد زیادی از پژوهش‌ها به بررسی چگونگی تاثیر مواد غذایی و مکمل‌ها بر عملکرد مغز و رفتارهای کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD پرداخته‌اند در این مقاله، به بررسی این تحقیقات و یافته‌ها پرداخته خواهد شد تا نشان دهیم که چه نوع غذاها، رژیم‌های غذایی و مکمل‌های خاص ممکن است به کاهش علائم ADHD کمک کنند.

ADHD چیست؟

 

اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه (ADHD)، یک اختلال رشد عصبی است که ویژگی‌های اصلی آن شامل بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری می‌باشد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی شناسایی می‌شود و یکی از رایج‌ترین اختلالات عصبی-رفتاری در میان کودکان است. اگرچه اغلب به‌عنوان یک اختلال دوران کودکی شناخته می‌شود، اما بسیاری از بزرگسالان نیز از علائم این اختلال رنج می‌برند و ممکن است در طول زندگی با آن دست‌وپنجه نرم کنند.

علت دقیق بروز ADHD هنوز به‌طور کامل شفاف نیست، اما تحقیقات علمی نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش برجسته‌ای دارند. این بدان معناست که اگر یکی از والدین به ADHD مبتلا باشد، احتمال بروز آن در فرزندان نیز افزایش می‌یابد علاوه بر این، عواملی همچون مسمومیت‌های محیطی در دوران بارداری، مشکلات دوران نوزادی و تغذیه نامناسب نیز به‌عنوان عواملی مؤثر در بروز این اختلال شناخته شده‌اند.

یکی از نظریه‌های رایج در مورد علت ADHD، مربوط به اختلال در فعالیت‌های شیمیایی مغز است به‌ویژه، تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به ADHD معمولاً دارای سطوح پایین دوپامین و نورآدرنالین در مناطقی از مغز هستند که مسئول خودتنظیمی و کنترل رفتارها هستند. این ناتوانی در خودتنظیمی می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند عدم تمرکز، دشواری در مدیریت زمان و رفتارهای تکانشی شود که به‌طور مستقیم بر توانایی فرد برای انجام کارها، عملکرد در مدرسه و برقراری روابط اجتماعی تاثیر می‌گذارد.

در حال حاضر، ADHD به‌عنوان یک اختلال قابل درمان شناخته نمی‌شود، بلکه هدف اصلی درمان، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا است. درمان‌های معمول شامل ترکیبی از داروهای محرک و غیرمحرک و همچنین درمان‌های رفتاری می‌باشد این درمان‌ها می‌توانند به کودکان و بزرگسالان مبتلا کمک کنند تا علائم خود را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

با این حال، به‌جز درمان‌های دارویی و روان‌شناختی، تغییرات رژیم غذایی نیز می‌توانند در بهبود وضعیت افراد مبتلا به ADHD نقش موثری ایفا کنند. این موضوع در تحقیقاتی که به بررسی رابطه بین تغذیه و اختلالات رفتاری پرداخته‌اند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

بنابراین، ADHD یک اختلال پیچیده است که تاثیرات زیادی بر زندگی روزمره افراد مبتلا می‌گذارد و درمان‌های اصلی آن شامل دارو و درمان‌های رفتاری هستند، اما تغییرات رژیم غذایی نیز می‌توانند به مدیریت بهتر علائم کمک کنند در این مقاله، به بررسی رابطه بین تغذیه و این اختلال پرداخته می‌شود تا نشان داده شود که تغذیه صحیح چه نقشی در بهبود علائم ADHD می‌تواند داشته باشد.

کودکان بیش‌فعال و تاثیر تغذیه بر رفتار

 

ارتباط بین تغذیه و رفتار یکی از مباحثی است که در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است اگرچه این حوزه هنوز به‌طور کامل و جامع مورد تحقیق قرار نگرفته و در برخی از موارد بحث‌برانگیز است، اما شواهد علمی نشان می‌دهند که رژیم غذایی و مواد مغذی می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر رفتار افراد، به‌ویژه کودکان مبتلا به ADHD، داشته باشند.

برای مثال، برخی از مواد غذایی می‌توانند به‌طور مستقیم بر خلق و خو و رفتار انسان‌ها تأثیر بگذارند، کافئین یکی از این مواد است که باعث افزایش هوشیاری و تمرکز می‌شود، در حالی که شکلات به‌ویژه به دلیل محتویات خاص خود می‌تواند تأثیراتی در تغییر خلق و خو داشته باشد همچنین، مصرف الکل می‌تواند تغییرات قابل توجهی در رفتار افراد ایجاد کند، به‌ویژه در کودکان. این تغییرات ممکن است به‌طور خاص در افرادی که از نظر رفتاری حساس‌تر هستند، برجسته‌تر باشد.

علاوه بر این، کمبودهای تغذیه‌ای در بدن نیز می‌توانند به‌طور قابل توجهی بر رفتار تأثیر بگذارند. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند به افزایش مشکلات رفتاری منجر شود به‌ویژه، مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های اسیدهای چرب ضروری، ویتامین‌ها و مواد معدنی در مقایسه با داروهای غیرقطعی (که در درمان اختلالات رفتاری استفاده می‌شوند) می‌توانند تاثیر چشمگیری در کاهش رفتارهای ضد اجتماعی داشته باشند.

یکی از نکات مهم در این زمینه این است که اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانه (که در مواد غذایی مانند ماهی‌های چرب یافت می‌شوند) می‌توانند در کاهش رفتارهای خشونت‌آمیز و تحریک‌پذیر در کودکان مبتلا به ADHD موثر باشند. این یافته‌ها نشان‌دهنده این است که مواد مغذی خاص می‌توانند به بهبود علائم رفتاری در کودکان مبتلا به این اختلال کمک کنند.

با توجه به این که بسیاری از علائم ADHD عمدتاً رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و نامناسب هستند، منطقی به نظر می‌رسد که تغذیه و مکمل‌های غذایی بتوانند در مدیریت این علائم تاثیرگذار باشند در نتیجه، تحقیقات علمی زیادی در تلاش برای بررسی چگونگی اثرگذاری غذاها و مکمل‌ها بر رفتار و علائم ADHD بوده است.

تحقیقات به‌طور عمده در دو نوع مطالعه متمرکز شده‌اند:

مطالعات مکمل‌سازی: این نوع از مطالعات بر استفاده از مکمل‌های یک یا چند ماده مغذی تمرکز دارند و به بررسی این مسئله می‌پردازند که آیا افزودن مواد خاص به رژیم غذایی می‌تواند به بهبود رفتار و علائم ADHD کمک کند یا خیر.

مطالعات حذف: این دسته از تحقیقات به حذف مواد خاص از رژیم غذایی کودکان مبتلا به ADHD توجه دارند و در این مطالعات، بررسی می‌شود که حذف یک یا چند ماده از رژیم غذایی چگونه بر علائم رفتاری این کودکان تاثیر می‌گذارد.

خلاصه اینکه، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که برخی از غذاها و مکمل‌ها می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر رفتار افراد داشته باشند به همین دلیل، بسیاری از مطالعات بر بررسی چگونگی تأثیر تغذیه و مکمل‌ها بر علائم ADHD، که عمدتاً رفتاری هستند، متمرکز شده‌اند در نتیجه، تغییرات رژیم غذایی ممکن است در مدیریت و کاهش علائم این اختلال موثر باشند.

تحقیقات متعددی نیز نشان داده‌اند که کودکان مبتلا به ADHD معمولاً رژیم غذایی متعادل و کاملی ندارند و در معرض کمبود مواد مغذی مختلف قرار دارند و این کمبودها ممکن است تأثیرات منفی بر رفتار و عملکرد آنها داشته باشد. این یافته‌ها باعث شد که بسیاری از محققان به این نتیجه برسند که استفاده از مکمل‌ها می‌تواند به بهبود علائم ADHD کمک کند به همین دلیل، مطالعات بسیاری به بررسی اثرات انواع مختلف مکمل‌ها بر علائم ADHD پرداخته‌اند. 

برخی از مهم‌ترین مکمل‌هایی که در این مطالعات مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از:

 

آمینو اسیدها

ویتامین‌ها

مواد معدنی

اسیدهای چرب امگا-۳

یکی از مکمل‌هایی که به‌ویژه توجه زیادی به آن شده، مکمل‌های اسید آمینه است. هر سلول در بدن انسان برای انجام وظایف خود به اسیدهای آمینه نیاز دارد، این اسیدهای آمینه به‌ویژه در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی، که مولکول‌های سیگنال‌دهی در مغز هستند، نقش اساسی دارند. از جمله اسیدهای آمینه‌ای که برای ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم به‌کار می‌روند، می‌توان به فنیل آلانین، تیروزین و تریپتوفان اشاره کرد.

این انتقال‌دهنده‌های عصبی عبارتند از:

 

دوپامین

سروتونین

نوراپی نفرین

تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به ADHD با اختلالاتی در سطح این انتقال‌دهنده‌ها روبه‌رو هستند به‌ویژه، سطح پایین این اسیدهای آمینه در خون و ادرار آنها مشاهده شده است به همین دلیل، بسیاری از مطالعات به بررسی تأثیر مکمل‌های اسید آمینه بر علائم ADHD پرداخته‌اند.

در مورد مکمل‌های تیروزین و اس-آدنوزیل متیونین (SAMe)، نتایج متفاوتی به‌دست آمده است در برخی از مطالعات، این مکمل‌ها هیچ تاثیری در بهبود علائم ADHD نداشته‌اند، در حالی که در برخی دیگر، فواید متوسطی مشاهده شده است.

خلاصه اینکه، مکمل‌های اسید آمینه می‌توانند برای کمک به مدیریت علائم ADHD امیدوارکننده باشند، اما نتایج تحقیقات به‌طور کلی متناقض است و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد و در حال حاضر، برخی از مطالعات نتایج مثبت و برخی دیگر تأثیرات محدودی را نشان داده‌اند بنابراین، پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه ضروری است تا بتوان اثرات واقعی این مکمل‌ها را بر درمان ADHD به‌طور قطعی ارزیابی کرد.

مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی

 

کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن و روی می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد ذهنی کودکان داشته باشد، چه این کودکان مبتلا به ADHD باشند و چه نباشند به‌ویژه، تحقیقات نشان داده است که سطح پایین این مواد مغذی می‌تواند مشکلات شناختی و رفتاری ایجاد کند. در کودکان مبتلا به ADHD، مواردی همچون کمبود روی، منیزیم، کلسیم و فسفر به‌طور مکرر مشاهده شده است.

مطالعات مختلفی تاثیرات مکمل‌های روی را بر بهبود علائم ADHD بررسی کرده‌اند و همگی نشان داده‌اند که این مکمل‌ها می‌توانند تأثیر مثبتی بر رفتار و عملکرد شناختی این کودکان داشته باشند. این تحقیقات نشان می‌دهند که افزودن روی به رژیم غذایی کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به کاهش علائم کمک کند و به این افراد امکان دهد تا بهتر بر وظایف خود تمرکز کنند.

علاوه بر این، دو مطالعه مهم دیگر به بررسی تاثیر مکمل‌های آهن بر علائم ADHD در کودکان پرداخته‌اند و نتایج این مطالعات نیز بهبودهایی در علائم نشان دادند، هرچند که نتایج به‌طور کامل قطعی نیستند و به تحقیقات بیشتری نیاز است. مصرف مکمل‌های آهن ممکن است در برخی از کودکان مبتلا به ADHD به کاهش علائم و بهبود توانایی تمرکز و توجه کمک کند، اما باید به این نکته توجه داشت که هر کودک به‌طور منحصر به فرد به این مکمل‌ها پاسخ می‌دهد.

در مورد مگا دوز ویتامین‌ها، برخی از ویتامین‌ها مانند B6، B5، B3 و C نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند با این حال، هیچ‌یک از این ویتامین‌ها تأثیر ملموسی بر بهبود علائم ADHD نشان ندادند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که ممکن است این ویتامین‌ها برای مدیریت علائم ADHD مفید نباشند یا تأثیرات آنها در دوزهای معمول بسیار اندک باشد.

اما در یک آزمایش مهم که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، تأثیر مکمل مولتی‌ویتامین‌ها و مواد معدنی بر بهبود علائم ADHD مورد بررسی قرار گرفت و نتایج این تحقیق نشان داد که بزرگسالانی که این مکمل‌ها را مصرف کرده بودند، پس از ۸ هفته بهبودی چشمگیری در علائم ADHD خود مشاهده کردند و در مقایسه با گروهی که از داروهای غیر قطعی استفاده می‌کردند، گروه مصرف‌کننده مولتی‌ویتامین‌ها نتایج بهتری در کاهش شدت علائم به‌دست آوردند.

خلاصه: نتایج حاصل از مطالعات مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی نشان‌دهنده تاثیرات متفاوتی است، اما همچنان تعدادی از این مطالعات به‌ویژه در مورد مکمل‌های روی و آهن امیدوارکننده به نظر می‌رسند. این یافته‌ها به‌ویژه در کودکان مبتلا به ADHD که دچار کمبود این مواد مغذی هستند، می‌تواند مفید باشد از طرفی، استفاده از مکمل‌های مگا دوز ویتامین‌ها تاثیر مثبتی بر علائم ADHD نداشته است، اما مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و مواد معدنی در برخی از مطالعات به بهبود علائم در بزرگسالان کمک کرده است از همین رو برای حصول نتیجه قطعی‌تر در این زمینه، همچنان نیاز به انجام تحقیقات بیشتری داریم.

مکمل‌های اسید چرب امگا ۳: تاثیرات و یافته‌های پژوهشی

 

اسیدهای چرب امگا ۳ از جمله مواد مغذی ضروری هستند که نقش حیاتی در عملکرد مغز ایفا می‌کنند. این اسیدهای چرب، به ویژه دو نوع EPA (اسید ایکوزاپنتانوئیک) و DHA (اسید دوکوزاهگزانوئیک)، برای سلامت مغز و عملکردهای شناختی ضروری هستند و در بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی مانند انتقال سیگنال‌های عصبی و تشکیل غشای سلولی نقش دارند.

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که کودکان مبتلا به ADHD معمولاً سطوح پایین‌تری از اسیدهای چرب امگا ۳ در بدن خود دارند، به‌ویژه در مقایسه با کودکانی که به این اختلال مبتلا نیستند. این نقص در اسیدهای چرب امگا ۳ به‌طور مستقیم با مشکلات رفتاری و یادگیری مرتبط است به‌عبارت دیگر، هرچه سطح این اسیدهای چرب در بدن پایین‌تر باشد، مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری در کودکان مبتلا به ADHD شدیدتر خواهد بود بنابراین، به نظر می‌رسد که مصرف مکمل‌های امگا ۳ ممکن است برای این گروه از کودکان مفید واقع شود.

تحقیقات نشان داده‌اند که مکمل‌های امگا ۳ می‌توانند به بهبود برخی از علائم ADHD کمک کنند. این علائم شامل بی‌توجهی، کاهش توانایی در تکمیل وظایف، پرخاشگری، بی‌قراری، تکانشگری و بیش‌فعالی می‌شود و به‌طور خاص، اسیدهای چرب امگا ۳ به کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود تمرکز و توجه کمک کرده‌اند، که برای کودکان مبتلا به ADHD می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی را افزایش دهد. این یافته‌ها باعث شده است که بسیاری از محققان بر این باور باشند که افزودن مکمل‌های امگا ۳ به رژیم غذایی کودکان مبتلا به ADHD ممکن است تاثیر مثبتی در کاهش علائم این اختلال داشته باشد.

با این حال، تمام محققان در این زمینه به یک نتیجه واحد نرسیده‌اند و یک تحلیل جامع از مطالعات انجام شده در این حوزه، که از مقیاس رتبه‌بندی کانر (CRS) برای ارزیابی علائم ADHD استفاده کرده بود، به این نتیجه رسید که شواهد موجود برای حمایت از تاثیر مکمل‌های امگا ۳ در بهبود علائم ADHD ضعیف است. این تحلیل نشان می‌دهد که هرچند برخی از مطالعات بهبودهایی را گزارش کرده‌اند، اما شواهد علمی برای اثبات این که مکمل‌های امگا ۳ می‌توانند تاثیرات چشمگیری در کاهش علائم ADHD داشته باشند، هنوز قطعی نیست.

در نتیجه، محققان مختلف در این زمینه به نتایج متفاوتی رسیده‌اند در حالی که برخی آزمایش‌ها نشان داده‌اند که مکمل‌های امگا ۳ می‌توانند به بهبود علائم ADHD کمک کنند و به کاهش مشکلاتی چون بی‌توجهی، تکانشگری و بیش‌فعالی بپردازند، برخی دیگر از شواهد علمی موجود برای حمایت از این ادعا انتقاد کرده‌اند. به‌طور کلی، می‌توان گفت که مکمل‌های امگا ۳ می‌توانند علائم ADHD را بهبود بخشند، اما برای اثبات قطعی این تأثیرات و درک دقیق‌تر مکانیزم آن، تحقیقات بیشتری لازم است.

بررسی تاثیر حذف مواد خاص از رژیم غذایی بر ADHD

 

در حالی که تحقیقات بسیاری به تأثیر مکمل‌ها و غذاهای خاص بر علائم ADHD پرداخته‌اند، یکی دیگر از رویکردهای مورد توجه، حذف برخی از مواد غذایی و افزودنی‌ها از رژیم غذایی کودکان مبتلا به این اختلال است. بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که برخی از افراد مبتلا به ADHD ممکن است واکنش‌های نامطلوبی نسبت به مواد غذایی خاص از خود نشان دهند. این واکنش‌ها به شکلی مشهود بر رفتار و عملکرد این افراد تأثیر می‌گذارد و باعث شده تا محققان گمان کنند که حذف غذاهای مشکل‌ساز می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.

مطالعات مختلف به بررسی تأثیر حذف انواع مواد غذایی از رژیم کودکان مبتلا به ADHD پرداخته‌اند. این مواد شامل افزودنی‌های غذایی، مواد نگهدارنده، شیرین‌کننده‌ها و غذاهای آلرژی‌زا هستند که برخی از آنها ممکن است باعث تشدید علائم ADHD شوند. حذف این مواد از رژیم غذایی، در برخی موارد، می‌تواند موجب بهبود رفتار و عملکرد کودکان مبتلا به این اختلال شود.

کشف دکتر فینگولد و رژیم حذف سالیسیلات‌ها

 

یکی از نخستین گام‌های تحقیقاتی در این زمینه توسط دکتر فینگولد، متخصص آلرژی، در دهه ۱۹۷۰ برداشته شد او به طور تصادفی متوجه شد که غذاهای خاص می‌توانند تأثیر زیادی بر رفتار افراد داشته باشند به این ترتیب، دکتر فینگولد یک رژیم غذایی برای بیماران خود طراحی کرد که در آن برخی از مواد غذایی واکنش‌زا حذف شده بود.

این رژیم شامل حذف سالیسیلات‌ها، ترکیبات شیمیایی موجود در بسیاری از مواد غذایی، داروها و افزودنی‌های غذایی بود. در طول این رژیم، برخی از بیماران فینگولد شاهد بهبود رفتار خود بودند که توجه بسیاری از متخصصان و والدین را جلب کرد.

دکتر فینگولد سپس این رژیم را بر روی کودکانی که مبتلا به ADHD بودند آزمایش کرد او ادعا کرد که ۳۰ تا ۵۰ درصد از کودکان در این مطالعه، بهبودی قابل توجهی در علائم خود تجربه کردند. این نتایج، توجهات زیادی را به خود جلب کرد و بسیاری از والدین شروع به پیگیری این رژیم برای فرزندان خود کردند.

اگرچه نتایج اولیه رژیم فینگولد در کاهش علائم ADHD امیدوارکننده بود، بررسی‌های علمی و تجزیه و تحلیل‌های بعدی نشان دادند که این رژیم به عنوان یک مداخله مؤثر در درمان ADHD نمی‌تواند به‌طور قطعی اثربخش باشد. شواهد علمی موجود نشان می‌دهند که تأثیر حذف سالیسیلات‌ها و افزودنی‌های غذایی در بهبود علائم ADHD محدود است و به نظر نمی‌رسد که این رژیم بتواند درمانی جامع و موثر برای این اختلال باشد.

همچنین، متخصصان پزشکی هشدار می‌دهند که رژیم‌های غذایی حذف‌شده، به‌ویژه حذف مواد غذایی ضروری، ممکن است منجر به کمبودهای تغذیه‌ای در کودکان شود علاوه بر این، این رژیم‌ها می‌توانند موجب نفرت از غذا و مشکلات غذایی در کودکان گردند که تاثیرات منفی دیگری را به همراه خواهند داشت.

حذف مواد رنگ دهنده و نگهدارنده‌های مصنوعی

 

پس از اینکه رژیم فینگولد به عنوان یک درمان موثر برای ADHD شناخته نشد، محققان توجه خود را به رنگ‌های خوراکی مصنوعی (AFC) و مواد نگهدارنده معطوف کردند این مواد به دلیل تأثیر بالقوه‌ای که بر رفتار کودکان دارند، صرف‌نظر از اینکه کودک مبتلا به ADHD باشد یا نه، مورد بررسی قرار گرفتند.

اثرات رنگ‌های خوراکی مصنوعی (AFC) و مواد نگهدارنده

 

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که رنگ‌های خوراکی مصنوعی و مواد نگهدارنده می‌توانند تأثیرات منفی بر رفتار و خلق و خوی کودکان بگذارند. یکی از مطالعات بزرگ که بر روی ۸۰۰ کودک مشکوک به ADHD انجام شد، نشان داد که ۷۵ درصد از کودکان در رژیمی که فاقد AFC بود، پیشرفت‌هایی در رفتار و علائم ADHD خود مشاهده کردند اما هنگامی که AFC ها دوباره به رژیم غذایی این کودکان افزوده شد، علائم ADHD مجدداً برگشتند و بدتر شدند، این نتایج نشان می‌دهند که حذف مواد رنگی مصنوعی می‌تواند برای برخی کودکان مبتلا به ADHD مفید باشد.

مطالعه دیگری که بر روی ۱۸۷۳ کودک انجام شد، نشان داد که استفاده از رنگ‌های خوراکی مصنوعی و سدیم بنزوات (یک ماده نگهدارنده معمول) منجر به افزایش بیش‌فعالی در کودکان شد. این یافته‌ها به وضوح نشان می‌دهند که برخی از افزودنی‌ها، به ویژه رنگ‌های خوراکی مصنوعی و مواد نگهدارنده، می‌توانند به شدت بر رفتار کودکان تاثیر بگذارند.

نقد و بررسی شواهد

 

با وجود این که بسیاری از مطالعات به وضوح نشان می‌دهند که AFC ها می‌توانند بر رفتار و بیش‌فعالی کودکان تأثیر بگذارند، برخی از محققان بر این باورند که شواهد موجود برای اثبات قاطع این تأثیرات هنوز کافی نیستند. این شواهد به گونه‌ای متناقض گزارش شده‌اند که برخی از افراد هنوز نسبت به استفاده از رژیم‌های حذف AFC تردید دارند.

با این حال، در پاسخ به نگرانی‌های عمومی و علمی، سازمان غذا و دارو (FDA) در ایالات متحده الزام کرده است که برخی از رنگ‌های خوراکی مصنوعی به طور مشخص بر روی بسته‌بندی محصولات غذایی ذکر شوند. این امر به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد که از مواد رنگی خاص در رژیم غذایی خود آگاه باشند و در صورت لزوم آن‌ها را حذف کنند علاوه بر این، اتحادیه اروپا قوانینی را وضع کرده است که غذاهای حاوی AFC‌ها ملزم به داشتن برچسب هشدار دهنده هستند. در این برچسب‌ها، اثرات سوء احتمالی AFC‌ها بر رفتار و تمرکز کودکان ذکر می‌شود تا والدین بتوانند آگاهانه‌تر مواد غذایی را انتخاب کنند.

حذف قند و شیرین‌کننده‌های مصنوعی

 

یکی از مباحث مورد توجه در تحقیقات مربوط به ADHD، تاثیر قند و شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر رفتار و علائم بیش‌فعالی است. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدنی‌های شیرین می‌توانند با افزایش بیش‌فعالی در ارتباط باشند و علاوه بر آن، کاهش قند خون نیز در بسیاری از افراد مبتلا به ADHD شایع است. این مسائل باعث شده است که برخی از محققان و والدین به این باور برسند که مصرف قند و شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند تأثیرات منفی بر رفتار کودکان مبتلا به ADHD بگذارد.

تاثیر قند بر علائم ADHD

 

مطالعات شهودی متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف قند ممکن است با شدت علائم ADHD، به ویژه در کودکان و نوجوانان، ارتباط داشته باشد به عنوان مثال، برخی از این مطالعات بیان می‌کنند که مصرف زیاد قند ممکن است باعث افزایش بیش‌فعالی یا بی‌توجهی در این کودکان شود.

با این حال، تحقیقات علمی در این زمینه نتایج متناقضی داشته است. یک بررسی جامع که تاثیر قند بر رفتار کودکان مبتلا به ADHD را مورد بررسی قرار داده، هیچ ارتباط معناداری بین مصرف قند و علائم ADHD پیدا نکرده است این نتیجه نشان می‌دهد که ممکن است تاثیرات قند بر رفتار، پیچیده‌تر از آن چیزی باشد که در ابتدا به نظر می‌رسد.

تأثیر شیرین‌کننده‌های مصنوعی

 

علاوه بر قند، بسیاری از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام نیز در تحقیقات مختلف بررسی شده‌اند. دو آزمایش مستقل در مورد تاثیر آسپارتام (که یکی از رایج‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی است) هیچ تاثیری بر علائم ADHD نشان ندادند. این تحقیقات نتیجه‌گیری کردند که مصرف آسپارتام به طور مستقیم بر رفتار یا علائم ADHD تاثیر نمی‌گذارد.

از نظر تئوریک، برخی متخصصان معتقدند که قند ممکن است بیشتر باعث بی‌توجهی در افراد مبتلا به ADHD شود تا اینکه باعث افزایش بیش‌فعالی شود و این به این دلیل است که عدم تعادل قند خون می‌تواند باعث کاهش سطح توجه و تمرکز شود بنابراین، مصرف زیاد قند می‌تواند با نوسانات سطح قند خون در ارتباط باشد و این امر ممکن است بر توانایی فرد در تمرکز و توجه به وظایف تأثیر بگذارد.

رژیم غذایی حذف چند ماده غذایی

 

رژیم غذایی حذف چند ماده غذایی، یک روش آزمایشی است که برای ارزیابی واکنش افراد مبتلا به ADHD به غذاها و مواد خاص طراحی شده است. این رژیم به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا برخی از غذاها می‌توانند علائم ADHD را تشدید کنند و آیا حذف یا اضافه کردن مجدد آنها می‌تواند بر رفتار و عملکرد فرد تأثیرگذار باشد. این روش به طور معمول در سه مرحله انجام می‌شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد.

مراحل رژیم غذایی حذف چند ماده غذایی

 

حذف: در این مرحله، فرد باید رژیم غذایی بسیار محدود و ساده‌ای را دنبال کند که شامل غذاهای کم آلرژن است، یعنی غذاهایی که بعید است اثرات سوئی روی بدن فرد بگذارند. هدف این است که علائم ADHD را کاهش داده و اطمینان حاصل کنیم که هیچ غذا یا ماده خاصی باعث تشدید علائم نمی‌شود و اگر در این مرحله علائم کودک بهبود یابد، فرد به مرحله بعدی می‌رود.

اضافه کردن مجدد: در این مرحله، غذاهایی که مشکوک به ایجاد علائم منفی هستند، هر ۳-۷ روز یکبار دوباره به رژیم غذایی فرد اضافه می‌شوند و اگر پس از اضافه شدن دوباره غذاها علائم به وضوح بازگشتند، آن غذا به عنوان یک عامل حساسیت‌زا شناسایی می‌شود.

درمان: در مرحله درمان، یک رژیم غذایی شخصی برای فرد تجویز می‌شود که سعی در حذف غذاهای حساسیت‌زا از رژیم روزانه دارد و هدف این مرحله این است که علائم ADHD را به حداقل برساند و از تاثیرات منفی مواد حساسیت‌زا جلوگیری کند.

نتایج مطالعات رژیم غذایی حذف

 

دوازده مطالعه مختلف این رژیم غذایی را مورد بررسی قرار داده‌اند. هر یک از این مطالعات به مدت ۱ تا ۵ هفته طول کشیده و در مجموع ۲۱ تا ۵۰ کودک در این تحقیقات شرکت کرده‌اند. نتایج این مطالعات نشان‌دهنده کاهش چشمگیر علائم ADHD در گروه‌هایی از کودکان بوده است.

در ۱۱ مورد از این مطالعات، ۵۰ تا ۸۰ درصد از کودکان شرکت‌کننده بهبود قابل توجهی در علائم خود نشان دادند علاوه بر این، در یک مطالعه دیگر ۲۴ درصد از کودکان نیز بهبود قابل توجهی را تجربه کردند اما نکته مهم این است که این رژیم غذایی تنها برای برخی از کودکان مؤثر است و دلیل این امر هنوز به طور کامل مشخص نشده است.

بیشتر کودکانی که به رژیم غذایی پاسخ مثبت دادند، به بیش از یک ماده غذایی حساسیت نشان دادند و در بین مواد غذایی حساسیت‌زا، شیر گاو و گندم شایع‌ترین محرک‌ها بودند. این نشان می‌دهد که هر کودک به صورت فردی واکنش متفاوتی به غذاها دارد و ممکن است ترکیبی از غذاها عامل اصلی بروز علائم ADHD در آنها باشد.

دلیل تفاوت در تاثیرات

 

یکی از مسائلی که همچنان به طور کامل مشخص نشده، این است که چرا این رژیم غذایی تنها بر روی برخی از کودکان تاثیرگذار است. این ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تفاوت‌های فردی در سیستم ایمنی، حساسیت به مواد خاص و ترکیب مواد غذایی در رژیم غذایی فرد بستگی داشته باشد.

رژیم غذایی حذف چند ماده غذایی یک ابزار تشخیصی مؤثر است که می‌تواند به شناسایی غذاهایی که ممکن است علائم ADHD را تشدید کنند، کمک کند اگرچه همه مطالعات نتایج مشابهی نداشته‌اند، اما در بیشتر موارد (بیش از ۵۰٪)، کودکانی که این رژیم را دنبال کردند، کاهش چشمگیری در علائم ADHD نشان دادند به همین دلیل، این روش می‌تواند به عنوان یک راهکار مفید در درمان تکمیلی برای کودکان مبتلا به ADHD مورد استفاده قرار گیرد.

سخن آخر

 

تحقیقات در مورد تاثیر غذا بر علائم ADHD هنوز به طور کامل قطعی و نهایی نیستند با این حال، نتایج مطالعات مختلف حاکی از آن است که رژیم غذایی ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر رفتار کودکان مبتلا به ADHD داشته باشد. اگرچه تمامی یافته‌ها به طور یکسان قابل تعمیم نیستند و نیاز به تحقیق بیشتر دارند، ولی شواهد موجود نشان می‌دهد که تغییرات غذایی می‌توانند به عنوان یک راهکار مکمل برای مدیریت علائم ADHD در نظر گرفته شوند در این راستا، رعایت یک رژیم غذایی متعادل، استفاده از مکمل‌ها و یا حتی حذف برخی مواد غذایی حساسیت‌زا ممکن است به کاهش علائم و بهبود عملکرد روزانه کمک کند.

در نهایت، همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری داریم تا بتوانیم اثرات دقیق و علمی رژیم غذایی بر ADHD را به‌طور کامل درک کنیم و راهکارهای بهتری برای درمان این اختلال پیدا کنیم.