زمان تشخیص علائم اوتیسم در کودکان ۲ ساله

امروزه با توجه به پیشرفت روز افزون علم و تکنولوژی شناسایی کودکان مبتلا به اوتیسم راحتر شده است. به طوری که می توان در مواردی با توجه به علائم هشدار دهنده اوتیسم در نوزادان نیز احتمال داد که در آینده ممکن است دچار این اختلال شوند یا خیر.

اگرچه ملاک اصلی برای تشخیص اختلال اوتیسم در کودکان، نظر پزشک متخصص است ولی نباید از نقش تعیین کننده والدین غافل شد به علت اینکه آن ها از جمله افرادی هستند که زمان زیادی را با کودک سپری می کنند به همین دلیل از علائم هشداری زودتر مطلع می شوند. به همین منظور تیم تحقیقاتی نورو لند اقدام به تهیه این نوشتار کرده است تا اطلاعات والدین درباره علائم اوتیسم در کودکان ۲ ساله افزایش یابد و بتوانند با تشخیص در سنین کمتر مانع عوارض بیشتر این مشکل شوند.

به اختلال اوتیسم به دلیل وجود تنوع علائم و نشانه های ظاهری، طیف گفته می شود که بیشترین تاثیر آن را در روابط کودکان مبتلا می توان دید به طوری که اغلب مردم آن ها را منزوی می پندارند که چنین تفکری درست نیست.

متاسفانه باتوجه به افزایش شیوع اوتیسم، کودکان زیادی نیز به آن درگیرند که تظاهر بالینی آن در همه افراد یکسان نیست به طوری که ممکن است برخی از آنان فقط نقص حرکتی داشته باشند و گروهی دیگر با اختلال گفتاری مواجه شوند. در مواردی که فرد به طیف ملایم اوتیسم مبتلا شده راحتر می تواند این اختلال را کنترل کند.

درباره اختلالات بیشتر بدانید ...

اگر اشکالی در روند به حرف افتادن کودک، و نوع حرف زدن او احساس میکنید، برای شناسایی و درمان مشکل، لازم است ابتدا با تعاریف این حوزه آشنا شوید. ابتدا با دو تعریف اساسی آشنا میشویم: گفتار و زبان.

گفتار: به معنی استفاده از حروف و آواها در کنارهم برای ایجاد کلمات، و سپس جملات است. گفتار درواقع مربوط به نوع تلفظ و ادای حروف و کلمات میباشد، درصورتیکه زبان به معنای استفاده ی درست و معنادار از این کلمات و جمله ها در کنار هم، برای رساندن منظور موردنظر است.

زبان: زبان به معنای توانایی برقراری ارتباط از طریق کلمات و جملات میباشد، درحالیکه گفتار مربوط به نوع ادای حروف و تلفظ کلمات است.

با وجود تعاریف بالا لازم است که تفاوت اختلال گفتار با اختلال زبان را بدانیم:

اختلال گفتار: این اختلال به این معناست که کودک در تلفظ حروف و آواها مشکل دارد و آنها را اشتباه یا جابجا تلفظ میکند. کودک مبتلا به اختلال گفتار احتمالا در رساندن منظور خود دچار مشکل نیست، بلکه در ادای کلمات اشتباه میکند یا نمیتواند به درستی آنها را تلفط کند. این کودکان ممکن است در تلفظ حروف خاصی از جمله: س، ز، ر، ل یا سایر حروف دچار مشکل باشند.

اختلال زبان: کودک مبتلا به اختلال گفتار، نمیتواند کلمات را به درستی کنار هم بچیند و جمله ای معنادار بسازد، و احتمالا در دستور زبان و گرامر دچار اشکالات زیادی است. اگرچه ممکن است در تلفظ حروف مشکلی نداشته باشد، اما در رساندن منظور خود به مخاطب دچار مشکل میشود. کودک مبتلا به اختلال زبان ممکن است در فهمیدن منظور دیگران نیز به مشکل بربخورد و بطور کلی برقراری ارتباط کلامی موثر برای او مقدور نباشد.

انواع اختلال گفتار

اختلال گفتار مدل های مختلفی دارد که شایع ترین آنها را به عنوان مقدمه معرفی خواهیم کرد.

لکنت: از شایع ترین و شناخته شده ترین انواع اختلال گفتار محسوب میشود و شامل تکرار واج ها، مکث و یا حتی حرکات غیرارادی یا تیک در زمان صحبت کردن میباشد.

دیس آرتریا: نوعی اختلال گفتار است که شخص مبتلا بسیار آرام، به کندی، و گاها نامفهوم صحبت میکند و میتواند دلایلی از جمله آسیب به عضلات یا عصب ها داشته باشد.

اختلال نوک زبانی: در این اختلال، شخص مبتلا در تلفظ واج های س و ز دچار مشکل است.

آپراکسی: در این نوع اختلال گفتار، عضلات فرد مبتلا به درستی و طبق فرمان او کار نمیکنند، و بنابراین قادر به تلفظ صحیح کلمات نخواهد بود.

انواع اختلال زبان: بطور کلی اختلال زبان به دو نوع بیانی و دریافتی تقسیم میشود

اختلال زبان بیانی: در این اختلال زبانی، کودک مبتلا قادر به بیان صحیح منظور خود نیست، و احتمالا جملات او نامفهوم، و از نظر دستوری دچار اشکال هستند.

اختلال زبان دریافتی: در این اختلال زبان، کودک مبتلا قادر به دریافت مفهوم صحبت های دیگران نمیباشد و در درک و برقرای ارتباط با طرف مقابل دچار مشکل میشود.

شیوع اختلال اوتیسم

برای مشخص شدن میزان شیوع اختلال اوتیسم در سال ۱۹۷۵ یک بررسی توسط سازمان جهانی بهداشت صورت گرفت که طبق آن مشخص شد که از هر ۵ هزار تولد، یک کودک به آن دچار است. با گذشت زمان و تکرار این سر شماری مشاهده شد که تعداد مبتلایان به اوتیسم افزایش یافته است به طوری که از هر ۱۶۶ نفر یک فرد مبتلا بود و در آخر در سال ۲۰۱۴، این آمار به یک کودک از هر ۴۲ تولد رسید که نشان از افزایش روز افزون مبتلایان دارد.

در گذشته اختلال اوتیسم را در ۵ گروه مختلف تقسیم می کردند ولی اکنون مشخص شده که این مشکل رفتاری، نمود ظاهری یکسانی را در افراد مختلف نشان نمی دهد که ناشی از طیف وسیع آن است. به طوری که برخی کودکان مبتلا به طیف شدید آن، چندین علائم را نشان می دهند و حتی در مواردی به سختی می توانند زندگی روزمره خود را کنترل کنند در حالی که مبتلایان به طیف ملایم آن به دلیل عدم ‌توانایی جهت شناخت درست حالت چهره و اشارات بدنی در زمان گفت و گو با دیگران فقط به سختی می توانند با دیگران ارتباط برقرار کرده که بر دوست یابی آنان نیز تاثیر دارد.

معمولا از ۹ ماهگی می توان علائم اوتیسم را به شکل مشخص در رفتار کودک مبتلا مشاهده کرد ولی برای تشخیص قطعی نیاز است که تا سن ۳-۲ صبر کرد. به گفته کارشناسان تمرکز اصلی علائم این اختلال بر سه حوزه برقراری ارتباط، مهارت های گفتاری و بروز رفتار های تکراری است.

علائم هشدار دهنده اختلال اوتیسم در ۲ سالگی کودکان

با افزایش سن کودک و رسیدن به ۲ سالگی، بهتر می توان درباره ابتلا فرد به اوتیسم نظر داد. روند رشدی کودکان نرمال به این صورت است که در ۲ سالگی با کسب مهارت های زبانی، برای برقراری ارتباط با دیگران از کلمات و جملات بهره می برند.

استفاده از اشارات بدنی، نوع دیگری از ارتباطات غیر کلامی این سن محسوب می شود. در حالی که کودکان اوتیسمی فاقد چنین توانمندی هستند که نتیجه آن، نقص در برقراری ارتباط است. در ادامه برخی از علائم هشداری اختلال اوتیسم در ۲ سالگی ذکر شده که والدین باید نسبت به مشاهده آن ها حساس بوده و ارزیابی توسط پزشک را در برنامه بگنجانند.

• کودک در ۱۶ ماهگی از کلمات برای برقراری ارتباط با دیگران و حتی والدین استفاده نمی کند.
• در ۱۸ ماهگی هیچ گونه رفتاری مبنی بر علاقه به انجام بازی دیده نمی شود.
• با رسیدن به سن ۲ سالگی، رشدی در زمینه استفاده از مهارت های گفتاری دیده نمی شود به طوری که در حرف زدن کودک، جملات دو کلمه ای دیده نمی شود.
• نقص در گفتار و مهارت های زبانی از دیگر مشکلات آنان است.
• توجهی به وقوع رخداد های اطراف بروز نمی دهد.

علت ایجاد اختلال اوتیسم

از علت های اصلی ایجاد اختلال اوتیسم، عوامل ژنتیکی مانند جهش های ژنی و توارث ژن ها از والدین بیان شده است اگرچه عوامل محیطی نیز بر بروز آن سهم دارند. کارشناسان در این زمینه مطالعات بسیاری انجام داده اند ولی نتوانسته اند درباره علت دقیق وقوع این اختلال به قطعیت برسند. از عوامل محیطی موثر در بروز اختلال اوتیسم، کمبود های تغذیه مادر باردار، سن بالای والدین در زمان بچه دار شدن و بیماری های دوران نوزادی می توان نام برد.

علائم واضح اختلال اوتیسم در کودکان ۲ سال و بزرگتر

برای روشن تر شدن اختلال اوتیسم و شناخت بهتر علائم آن در سنین کودکی، موسسه نورو لند مطلبی نیز درباره "علائم اوتیسم در کودکان نوپا، ۱ ساله" تهیه کرده تا از نگرانی والدین بکاهد. اگر چه علائم واضح این اختلال با رشد کودک و رسیدن به سنین ۲ تا ۳ سالگی دیده می شوند که شناسایی افراد مبتلا را آسانتر می کند. در ادامه به این علائم اشاره می شود:

تاخیر در تکلم

میزان استفاده درست از مهارت های گفتاری در کودکان مبتلا به اوتیسم یکسان نبوده به طوری که عده ای از آنان هرگز قادر نیستند در ارتباطات خود از گفتار استفاده کنند و تعدادی دیگر علی رغم یادگیری این مهارت ها، در مدیریت درست ارتباطات کلامی موفق عمل نمی کنند.

الگوهای گفتاری نامطلوب

نحوه حرف زدن کودکان اوتیسمی با کودکان سالم متفاوت است. اغلب به گونه ای صحبت می کنند که صدای آن ها به صورت یک نواخت و آوای تیز و گوش خراش شنیده می شود. از دیگر علائم مرتبط می توان به استفاده از تک کلمات به جای جملات و تکرار عبارات به ویژه در زمان سوال پرسیدن اشاره کرد.

ناتوانی در درک گفتار دیگران

از دیگر مشخصه کودکان اوتیسمی ناتوانی در درک گفتار و عبارات دیگران است به طوری که حتی در برابر شنیدن اسم خود واکنشی نشان نمی دهند. جیغ کشیدن ممتد، گریه یا خنده ناگهانی نیز در رفتار بسیاری از این کودکان مشهود است به ویژه زمانی که شرایط بر وفق مراد آنان نباشد، با چنین رفتاری سعی بر تحمیل خواسته های خود دارند.

دقت و تمرکز بر برخی اشیا

اغلب مبتلایان به اوتیسم در ۲ سالگی رفتاری خاص در برابر برخی اشیا یا بخشی از آن ها نشان می دهند به طوری که ساعت ها با دقت و تمرکز به آن زل زده و مشغول بازی می شوند.

عدم تقلید رفتار دیگران

کودکان نرمال همواره سعی بر تکرار و تقلید رفتار و کار های اطرافیان به ویژه والدین دارند ولی درباره کودکان اوتیسمی این قضیه نه تنها صدق نمی کند بلکه در بازی های ساختگی و وانمودی نیز شرکت نکرده و تنهایی را ترجیح می دهند.

عدم انعطاف نسبت به تغییرات

وابستگی و تمایل عجیب به عادات و کار های روتین از دیگر مشخصه های کودکان اوتیسمی به شمار می رود بنابراین نباید والدین بدون اطلاع آنان، برنامه غذایی یا حتی مسیر رفت و آمد به مهد کودک آنان را تغییر دهند، در این صورت رفتار غیر قابل پیش بینی همچون گریه ناگهانی و جیغ زدن طبیعی خواهد بود.

بازی با اسباب بازی به صورت غیر متعارف

از دیگر ویژگی خاص کودکان مبتلا به اوتیسم، نحوه بازی آنان است به طوری که ساعت ها وقت صرف نظم و ترتیب قرار دادن وسایل بازی می کنند و هم چنین تمایل عجیبی برای انجام کار هایی همچون باز و بسته کردن در ها، حرکت کلید یا دکمه وسایل، چرخش چرخ ماشین اسباب بازی و... می کنند به طوری که ممکن است حتی متوجه گذر زمان نیز نشوند.

آستانه تحریک پذیری بالا

حساسیت نسبت به لمس پوست بدن و شنیدن سر و صدای زیاد از جمله مواردی است که والدین کودکان مبتلا به اوتیسم باید در نظر داشته باشند زیرا آنان تحریک پذیری بالایی در مقابل استشمام بو ها، خوردن برخی مواد غذایی و لمس برخی لباس ها دارند و والدین باید در چنین موقعیت هایی مدارا کنند.

عکس العمل نامناسب در برابر درد

احساس درد از دیگر حساسیت های خاص کودکان مبتلا به اوتیسم است که واکنش معقول در مواجهه با آن بروز نمی دهند به طوری که در مواردی که طبیعی است، کودک با آسیب بدنی، عکس العمل متناسب نشان دهد چنین چیزی مشاهده نمی شود ولی در مواردی مانند شنیدن بوق ماشین کودک به شدت مضطرب می شود.

عکس العمل نامناسب در برابر احساس ترس

‌رفتار خاص کودکان مبتلا به اوتیسم در برابر احساس ترس از دیگر علائم این اختلال به شمار می رود. به طوری که اغلب آنان در موقعیت های معمولی و مشاهده اشیا بی خطر مانند بادکنک به شدت می ترسند ولی حضور در بلندی چنین حسی را در آنان بر نمی انگیزد.

اختلالات خواب

برخی کودکان اوتیسمی علاوه بر تحمل رنج این اختلال به مشکلات خواب مانند سخت به خواب رفتن، بیداری مکرر در طول شب، سحر خیزی بسیار زود نیز دچارند که بر روحیه آنان و اعضا خانواده تاثیر بدی دارد.

مشکلات رفتاری

بیش فعالی، رفتار های پرخاشگرانه، فعالیت های تکانشی و... از جمله رفتار هایی هستند که برخی از کودکان اوتیسمی بروز می دهند که نیازمند دریافت خدمات درمانی ویژه هستند تا کنترل گردند.

رفتار های خود آزارانه

با توجه به این که مشکلات اوتیسمی در چندین زمینه بر کودکان تحمیل می شود، برای کاهش درد سعی می کند که رفتار های خود آزارانه همچون خود زنی یا گاز گرفتن دست ها را انجام دهند که آسیب زیادی نیز بر خود وارد می کنند.

انجام کارهای تکراری

از دیگر علائم مشهود کودکان اوتیسمی، انجام کار های تکراری مانند بال زدن به صورت بالا و پایین بردن دست ها (مشابه پرندگان) است.

دیگر علائم و نشانه های جسمی اختلال طیف اوتیسم

همان طور که گفته شد اوتیسم فقط یک اندام را درگیر نمی کند به طوری که مشکلات دستگاه گوارش مانند یبوست، اسهال و مشکلات روده ای در بسیاری از آنان شایع است. هم چنین اغلب آنان به دلیل عدم هماهنگی در عضلات بزرگ قادر به انجام پیاده روی و کوهنوردی نیستند، صرع و تشنج نیز در برخی از آنان دیده می شود.

علائم اوتیسم در حوزه گفتاری، حرکتی و اجتماعی

• ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
• عدم توانایی برای دوست یابی و بازی با هم سن و سالان
• عدم درک درست مفاهیم احساسی و هیجانی خود و دیگران
• عدم استفاده درست از ضمایر شخصی
• عدم تطابق حالت چهره با گفتار
• علاقه بسیار زیاد به تماشای چرخش وسایل برقی مانند پنکه و ماشین لباس شویی

هوش کودکان مبتلا به اوتیسم

بسیاری از مردم به دلیل عدم آگاهی و شناخت کافی اختلال اوتیسم، کودکان مبتلا را هم رده افراد عقب مانده ذهنی می پندارند ولی باید یادآوری کنیم طبق بررسی های صورت گرفته فقط دو سوم این افراد کم توان ذهنی بوده و هوش متوسط در مابقی دیده می شود.

حتی تعدادی از آنان در برخی زمینه ها مانند نجوم و علم سیارات عملکرد بسیار خوبی کسب کرده اند و با جمع آوری اطلاعات بسیار زیاد تلاش می کنند توجه اطرافیان را جلب نمایند به طوری که ساعت ها می توانند سخنرانی کنند و نه تنها خسته نشوند بلکه در مقابل عکس العمل هایی مانند "بس کن" یا "ادامه نده" بی توجه باشند.

بنابراین نیاز است مردم نگرش خود را درباره این اختلال تغییر دهند. البته خوشبختانه در حال حاضر با توجه به تلاش جمعی که در این زمینه در حال شکل گیری است بازخورد مردم بهتر شده است اما هنوز خانواده هایی وجود دارند که نه تنها نمی خواهند بپذیرند که فرزند آن ها بیمار است بلکه خدمات درمانی نیز از کودک دریغ می کنند. باید یادآوری کنیم که چنین رفتار هایی نه تنها سود نداشته بلکه سن طلایی درمان را به تعویق می اندازد و احتمال اینکه رفتار کودک به سمت طبیعی شدن برود کاهش می یابد. به گفته کارشناسان این حیطه بهترین سن دریافت خدمات درمانی اختلال اوتیسم قبل از ۵ سالگی است.