نوشتن یک فعالیت حرکتی ظریف، پیچیده و دشوار است که کسب چنین مهارتی برای کودکان نیاز به چندین سال زمان دارد. افراد درگیر اختلال نوشتن، چالش های جدی را برای درست نویسی مفاهیم، افکار و دانش خویش تجربه میکنند. اغلب کودکان درگیر اختلال دیسگرافیا به دلیل ضعف در کاربرد این ابزار، منزوی هستند.
زنگ خطر های هشدار دهنده از همان اوایل مهد کودک نیز قابل پیگیری بوده اما معمولاً شناسایی گروه درگیر در سنین ۷ تا ۸ سالگی توسط معلمان صورت می گیرد. این کودکان ضریب هوشی طبیعی یا حتی بالاتر از متوسط دارند، اما با اینحال عملکردشان در مدرسه ضعیف است. عزت نفس پایین و عدم تمایل به یادگیری به دلیل چنین ضعفی، دور از انتظار نیست.
این کودکان به راحتی احساسی ناامیدی می کنند و تمایلی به خواندن و نوشتن به ویژه در حضور دیگران ندارند. کمبود توجه نیز از دیگر چالش‌های این گروه عنوان میشود به نحوی که اغلب مات و مبهوت هستند و حتی متوجه گذر زمان نیز نمی شوند. از دیگر مشکلات آنها، باید به جایگزینی و یا اضافه کردن حروف یا کلمات اشاره کرد، همچنین معکوس نوشتن اعداد و کلمات نیز علامتی است که در بعضی از آنان به چشم می خورد.
این گروه از افراد، جهت های بالا، پایین، چپ و راست را نیز گاهی اشتباه می گیرند. تلفظ نادرست و اشکالات گفتاری نیز در بین برخی از آنان وجود دارد. به دلیل اشکال در حافظه، یکی دیگر از مشکلات این گروه، درک ضعیف مسائل عنوان می شود.
اگرچه اختلال دیسگرافیا اغلب کودکانی را که به تازگی، مهارت نوشتن را می آموزند تحت تاثیر قرار میدهد، اما در هر سنی ممکن است به دلیل آسیب های خاص همچون پارکینسون، اشخاص را دچار مشکل کند. درمان دیسگرافیا با ارزیابی گفتار درمانگر شروع میشود و به تشخیص زودهنگام منجر خواهد شد. شما نیز باید علائم هشدار دهنده اختلال نوشتن را بشناسید تا با اقدامات درمانی در زمان طلایی و کسب بهبودی به شکوفایی استعداد فرزندتان کمک کنید تا پله های موفقیت را پشت سر بگذارد.
انواع اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری شامل چندین نوع مختلف هستند که موانعی را در زمینه کسب مهارت خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی ایجاد میکنند. متخصصان، معیارهای دیگری نیز برای اختلالات یادگیری بیان می کنند اما خط مرز درگیری با این گروه مشکلات را باید چالش در درک و پردازش اطلاعات دریافتی دانست که ممکن است به شکل کلامی و یا غیر کلامی بروز کنند.
اگر فرزندتان با این گروه از اختلالات مواجه است به منزله سطح هوشی پایین نیست، بلکه ممکن است افراد درگیر، هوشی بالاتر از سطح متوسط نیز داشته باشند، اما مطمئنا تبعات ناشی از این گروه اختلالات می‌تواند کیفیت زندگی فرد و خانواده را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
تعریف تخصصی اختلالات یادگیری براساس دولت فدرال آمریکا به این صورت است که باید فرد برای کسب مهارت های معمولی همچون خواندن، نوشتن، شنیدن، حرف زدن و فراگیری مفاهیم ریاضی دچار چالش باشد علاوه بر آن مشکلاتی غیر معمول در ارتباط با حواس دیداری، شنیداری، حرکتی، ذهنی و عاطفی احساس نشود.
آمار قابل اطمینانی از میزان شیوع اختلالات یادگیری با توجه به عدم آگاهی بسیاری از خانواده‌ها و نبود هماهنگی در ارگانهای آموزش و پرورش و روانپزشکان از شواهد تشخیصی این مشکلات وجود ندارد. در آمریکا بیان شده که حدود ۸ درصد از کودکان شواهدی از این مشکلات را نشان داده اند.
اهمیت شناخت اختلال نوشتن
امروزه نوشتن به عنوان یک ابزار کارآمد به ارتباطات اجتماعی کمک شایانی کرده است. بسیاری از والدین از وجود اختلالات یادگیری مانند اختلال دیسگرافیا بی اطلاع هستند و مشکلاتی که فرزندشان تجربه میکند را به تنبلی و شیطنت ارتباط میدهند.
کودکان درگیر این اختلال نمی توانند همچون سایرین با سرعت معمولی بنویسند، به طوری که نوشته های آنها اغلب ناخوانا است. چنین اختلالی، آنها را از همراهی با کلاس باز می دارد به نحوی که پروسه ی یادگیری نیز مختل میشود. به همین دلیل فرد ممکن است دچار مشکلات رفتاری و کمبود اعتماد به نفس بشود که می‌تواند به انزجار از مدرسه نیز بیانجامد.
لازم است بدانید که چنین عملکردی، ارتباطی به تلاش کودک ندارد و حتی منجر به دلسردی خود او نیز می شود. اگرچه تشخیص زودهنگام اختلال نوشتن، می تواند مسیر درمان را آغاز کند اما باید بدانید اجرای اقدامات آموزشی مناسب، نکته ای طلایی است. به نحوی که می توان امیدوار بود که کودک با برنامه های درسی مدرسه نیز پیش برود و در نتیجه آینده اجتماعی و حرفه ای او به خطر نیفتد.
خانواده‌ها باید همواره اطلاعات خود را درباره اختلالات یادگیری به ویژه دیسگرافیا افزایش دهند. متخصص اطفال، متخصص مغز و اعصاب و روان پزشک نیز ممکن است برای انجام معاینات دیگر لازم باشند. بنابراین شناسایی برای بهبود این اختلال، توسط یک تیم متخصص صورت می گیرد به نحوی که گفتار درمانگر، کار درمانگر و درمانگر روانی و حرکتی همکاری نزدیکی دارند.
مشکلات تشخیص اختلال نوشتن
بر کسی پوشیده نیست که تشخیص زودهنگام اختلالات و بیماری ها به بازدهی دوچندان شیوه‌های درمانی منجر می شود. بسیاری از والدین به دلیل ناآگاهی از مشکلات معمول بی اطلاع هستند، علاوه بر آن که شناسایی اختلالات یادگیری همچون اختلال نوشتن چندان ساده نیست.
کودکانی که با اختلال نوشتن مواجه هستند به دلیل سرزنش اطرافیان و ضعف خود تمایل دارند مدرسه را رها کنند، حتی انجام تکالیف را به منزله یک معضل بزرگ میبینند.
والدین می بایست با درک شرایط فرزندشان نه‌تنها سرزنش را رها کنند بلکه با شناسایی زودهنگام، مسیر اصلاح را آغاز نمایند. کاردرمانی را می توان یک متد تاثیرگذار دانست که به افزایش قدرت و انعطاف عضلانی و بهبود هماهنگی دست و چشم نیز منجر می شود به نحوی که به بهتر شدن دستخط کودک کمک می کند یا در مواردی از بدتر شدن آن جلوگیری می کند.
عمده علائم اختلال نوشتن
برای تشخیص علائم شایع دیسگرافیا نباید تنها دست خط را مبنا قرار داد، همیشه چنین شواهدی به منزله درگیری نیست، بلکه زمانی زنگ خطر هشدار دهنده به صدا در می آید که فرد با چنین شواهدی مواجه باشد:
- مشکل در نوشتن املای کلمات مخصوصا استفاده از حروف بزرگ که همواره به چشم می خورد.
- ضعف در تصویر سازی کلمات برای نوشتن درست آنها مشهود است.
- بعضی از کلمات و حروف در جملات حذف می شوند.
- سرعت نوشتار اغلب بسیار آهسته بوده و همسو با کلاس درس پیش نمی‌رود.
- تفهیم کلمات به دلیل اندازه و فاصله نامناسب به سختی صورت می گیرد.
- گرفتگی عضلات دست به دلیل نگهداری و محکم گرفتن خودکار و مداد نیز به عنوان مشکل شایعی مطرح است.
- این گروه اغلب برای نوشتن، آوای بلند کلمات را به کار میبرند، علاوه بر آنکه همواره نگاه خود را معطوف به دست خود می کنند.
علت ایجاد اختلال نوشتن
برخلاف باور عموم، بروز اختلال دیسگرافیا تنها مختص دوران کودکی نیست بلکه برخی از افراد بزرگسال ممکن است در اثر عارضه هایی همچون سکته یا آسیب مغزی نتوانند برای نوشتن جملات و کلمات، توانمندی معمولی را به نمایش بگذارند.
اختلال کدگذاری ارتو گرافی معمولاً به عنوان عامل اصلی ایجاد دیسگرافیا کودکان عنوان میشود که به دلیل آسیب در حافظه فعال است. گروه درگیر نمی‌توانند شکل نوشتاری کلمات را به ذهن بسپارند به همین دلیل اشکالاتی در نوشتن آنها ایجاد می شود. نقص در پردازش کلمات و نوشتن درست عبارات در مغز، عامل اصلی این اختلال عنوان میشود.
دیسگرافیا در بزرگسالی معمولا به دلیل سکته و آسیب مغزی رخ می دهد. نمی توان منکر نقش استعداد ژنتیکی برای بروز اختلالات یادگیری شد علاوه بر آنکه گروهی از کودکان به دلیل مشکلات رشدی همچون تولد زودرس با چنین چالش‌هایی مواجه هستند.
متخصصان علاوه بر ارزیابی شواهد این اختلال، ممکن است اختلال های دیگری را نیز همچون علائم بیش فعالی و کمبود توجه را نیز بررسی کنند که بر توانمندی نوشتاری و خواندن تاثیر گذار است. گروهی از افراد درگیر اختلالات یادگیری، علاوه بر مشکل اختلال در نوشتن با مشکلاتی در خواندن و حتی اختلال یادگیری ریاضی نیز مواجه هستند.
استعداد ژنتیک، مشکلات مغزی همچون تاخیر در رشد کودک، اشکال در توجه و تمرکز، ضعف در مهارت های حرکتی همچون اختلال هماهنگی رشدی و دیگر اختلالات یادگیری همچون مشکلات در خواندن، گوش دادن و سخنوری، از اصلی‌ترین عواملی هستند که پیامدهایی را برای گروه درگیر با اختلال نوشتن ایجاد می کنند.
آشنایی با انواع اختلال نوشتن
متخصصان برای شناسایی دقیق تر شواهد اختلال نوشتن، آن را به سه گروه تقسیم بندی کرده اند که مطمئنا برای رهایی از این چالش ها، شیوه های درمانی ممکن است متفاوت باشند.
دست خط
داشتن دست خط ناخوانا از مهمترین خصوصیات این گروه عنوان میشود. البته باید بدانید که چنین ضعفی برای بسیاری از دانش آموزان شایع است اما مرز تشخیصی با اختلال دیسگرافیا را باید داشتن علائم دیگری عنوان کرد.
کودکان درگیر این اختلال، علاوه بر سرعت کند در نوشتن، اغلب دست خط ناخوانایی هم دارند که می توان چالش های روانی، عاطفی و جسمی را در بروز آن تاثیرگذار دانست. برای پیشرفت در این مهارت کلیدی، مشاوره و ارزیابی با متخصصین اهمیت بالایی دارد.
املا نویسی
نقص در هماهنگی بین اصوات و حروف برای گروه درگیر این اختلال، به شدت پر رنگ است و به عنوان یکی از نشانه های پرخطر، چالشی را برای تطابق و همخوانی واژه ها و نوشته ها ایجاد می کند.
ترکیب شکل نوشتاری با شکل گفتاری کلمات
تاخیر و بی توجهی در نگارش انشا و ادغام شکل گفتاری و نوشتاری کلمات، یکی دیگر از علائم این اختلال است. به نحوی که افراد مبتلا وضعیت آشفته ای را در تبدیل گفتار به نوشتار تجربه می کنند.
نحوه تشخیص اختلال نوشتن
یافتن علائم اختلال دیسگرافیا ممکن است برای خانواده ها چالشی جدی باشد، اما زمانی زنگ خطر هشدار دهنده به صدا درمی آید که کودک نه تنها پیشرفت تحصیلی قابل توجهی کسب نمی کند، بلکه برای انجام فعالیت های روزمره نیز با مشکلات جدی مواجه است.
هجی کردن عجیب کلمات و عبارات، معمولا در کودکان مبتلا به چشم می‌خورد، اما رفته رفته در مقاطع تحصیلی بالاتر، ناتوانی های بیشتری در این مهارت های کلیدی به چشم می‌خورد، به نحوی که نگارش جملات و ساختن یک پاراگراف درست نیز امری ناممکن است.
خانواده ها می بایست همواره رفتار فرزند خود را رصد کنند، بی علاقگی برای انجام تمارین درسی، ضعف در محاسبات ریاضیات، فرار از آموزش و حضور در کلاس در بسیاری از این کودکان مشهود است.
تشخیص در زمان طلایی و استفاده از راهکارهای درمانی می‌تواند بازدهی استراتژی‌های درمانی را دو چندان کند به نحوی که کودک در آینده از نظر اجتماعی و عزت نفس نیز دچار مشکل نشود.
تشخیص اختلال دیسگرافیا با کمک متخصصین
متخصصین گفتار درمانگر و روانشناس به عنوان افرادی آموزش‌دیده صلاحیت دارند که درباره ابتلای کودک به اختلالات یادگیری همچون دیسگرافیا، اظهار نظر کنند. در ادامه به چند مورد از تکنیک های معمول اشاره شده است:
تمرکز بر انتخاب دست جهت نوشتن
درمانگر برای ارزیابی وضعیت از کودک می خواهد با نوشتن نام خود در برگه، چنین فرآیندی را صورت دهد. تمرکز بر جزئیاتی مانند ابهام، خط زنی، وضعیت نشستن و حرکات پا اهمیت بالایی دارد.
نوشتن به شکل ناخوانا
تمرکز درمانگر در این وضعیت بر حالت سر و صورت، گرفتن کاغذ و نحوه نشستن کودک است.
حالت قرار دادن مداد در دست
اهمیت نحوه خطوط بالا و پایین و میزان کج بودن خط ها در این مورد به شدت بالاست و مبنای ارزیابی قرار میگیرد.
از دیگر مواردی که متخصصان به آن اهمیت بالایی میدهند، کیفیت نگارش به ویژه از جهت فواصل کلمات و عبارات است علاوه بر آنکه باید املای درست را نیز در نظر گرفت. این گروه از کودکان اغلب علاقه‌ای به حضور در فعالیت های گروهی کلاس ندارند علاوه بر آن که ممکن است درک شنیداری و توانمندی نوشتاری پایین تری نسبت به سایرین داشته باشند.
چنین نقشه راهی به متخصصین درمانگر کمک می کند یک جمع بندی درست داشته باشند و پس از اطمینان از وجود عارضه، استراتژی هایی را جهت بهبود این مهارت کلیدی پیشنهاد دهند.
نحوه اطمینان از تشخیص قطعی اختلال دیسگرافیا
برخی از خانواده ها با مشاهده علائم رفتاری خاص فرزندشان ممکن است نگران شده و برچسب داشتن اختلال دیسگرافیا را نیز به کودک بچسبانند و باعث شوند از نظر روانی نیز فشارهایی را متحمل شود.
در عصر حاضر که مهارتهای خواندن و نوشتن اهمیت بالایی برای مراقبت از ارتباطات کلامی و غیرکلامی دارد، افرادی که از اختلالات یادگیری به ویژه اختلال نوشتن رنج میبرند در وجوه مختلف زندگی، آسیب هایی را تجربه می کنند.
در کشورهای توسعه یافته، شناسایی گروه درگیر و استفاده از خدمات درمانی به عنوان یک هدف توسط متخصصین پیگیری می شود به نحوی که آمریکا بودجه حدود ۳۰ میلیون دلار در این زمینه تعیین کرده است.
جنسیت را می توان از فاکتورهای تاثیرگذار در اختلال نوشتن دانست. به طور کلی ۱۲ درصد از کودکان علائمی از این اختلال را به نمایش میگذارند که میتوان با کاربرد روش های درمانی مسیر دستیابی به این مهارت را هموار کرد.
از مهمترین معیار های تشخیص قطعی اختلال دیسگرافیا می توان موارد زیر را اشاره کرد:
- شناخت میزان رنج و سختی که کودک از ضعف مهارت نوشتاری تجربه میکند، پس از ارزیابی با کمک آزمون های استاندارد میسر می باشد. علاوه بر آنکه تناسبی بین چالش ها با شرایط آموزشی و بهره هوشی مشاهده نمیشود.
- درست نویسی و یادگیری مهارتهای تحصیلی علیرغم استفاده از آموزش های اصولی و برخورداری از امکانات مناسب، صورت نمی گیرد.
- دست و پنجه نرم کردن با نقص حسی نیز بازدهی استراتژی های درمانی را به شدت کم رنگ میکند.
درمان اختلال نوشتن
شاید تا چند نسل قبل، کسب مهارت در نوشتن چندان ضرورت نداشت اما حال برای معمول ترین اتفاقات زندگی همچون نامه نگاری، نوشتن فرم ها، یا حضور در شبکه های اجتماعی، این مهارت اساسی اهمیت ویژه ای دارد. اگر فرزندتان چندان در تحصیل و مدرسه پیشرفتی ندارد، شاید به منزله وجود یک عارضه جدی باشد. تشخیص زودهنگام می تواند به درمان موفقیت آمیز منجر شود.
اگرچه برخی از کودکان ممکن است علاقه‌ای به حضور در مدرسه و کسب دانش نداشته باشند، مطمئنا با آموزش اصولی میتوانند همسو با سایر کودکان پیش بروند. وجود اختلالات یادگیری به ویژه اختلال دیسگرافیا می‌تواند موانع جدی را برای فراگیری معمول ترین آموزش ها فراهم کند، البته باید مرز بین این مشکل را با مشکلاتی همچون کند ذهنی و تنبلی دانست.
اختلالات یادگیری در مبتلایان به یک شکل بروز نمی کند، به نحوی که ممکن است برخی تنها شواهد اندکی را به نمایش بگذارند اما گروهی با مشکلات جدی مواجه هستند. تیمی از متخصصان که ممکن است شامل گفتار درمانگر، روانشناس و … باشد، باید ارزیابی اصولی را انجام دهند.
استراتژی های درمانی ممکن است مبتنی بر تکنیک های زیر باشند که شناخت آنها خالی از لطف نیست:
- استفاده از تمارین خاص جهت بهبود آمادگی برای کسب توانمندی بیشتر برای نوشتن
- آموزش کاربرد درست مداد در دست
- بهبود هماهنگی در مهارت های تاثیر گذار
- به کارگیری تجهیزات آموزشی مدرن مانند استفاده از کامپیوتر
- تقویت مهارت های بصری_حرکتی
- تقویت مهارت خط پیوسته
- بهبود مهارت های مرتبط با توانمندی های بصری_حرکتی
دیگر استراتژی های درمان اختلال نوشتن
نوشتن تنها به عنوان یک مهارت دلچسب مطرح نیست بلکه کودکان با استفاده از این ابزار می توانند در تحصیل نیز پیشرفت کنند و استعداد های خویش را پرورش دهند. گروه درگیر با این اختلال، از طریق استراتژی هایی همچون هدایت دست با نقاشی بر روی شیشه همراه با الگو، کپی کردن از تصاویر در هوا با چشمان بسته می توانند بر ضعف خویش، فائق آیند.
بهبود بازخورد پوستی
بازی کردن با خمیر و قرار دادن مواد بر روی مداد به عنوان اصول اصلی مطرح اند که به بهبود بازخوردهای پوستی منجر می شود.
تقویت تمایز بصری
یکی از روش های بهبود سطح کارایی تمایز بصری، انجام بازی هایی مانند شناخت تفاوت و شباهت جزئیات تصاویر، دیگر اشکال و کلمات است.
تقویت حافظه بینایی
از دیگر شیوه های هوشمندانه که تجربه های دلچسب در زمینه تقویت حافظه بینایی به ارمغان می‌آورد را میتوان اجرای بازی ببین و بگو، نمایش اشکال مختلف و خیال پردازی عنوان کرد.
نظریه جین آیرس
تمرکز این نظریه، بر روی یکپارچگی حسی است که می‌تواند چالش‌های ناشی از اختلالات یادگیری را کاهش دهد به نحوی که کودکان در مهارت های مربوط به نوشتن، توانمندی کسب کنند.
برای تحریک لمسی، به کار بردن شیوه هایی همچون استفاده از مواد جهت مالش پوست، تحریک دهلیزی و تقویت واکنش های وضعیت بدن توصیه می شود، تا حدیکه با استفاده از این روش ها فرد می تواند از این عارضه رها شود.
تحریک دهلیزی
تحریک گیرنده های عمیق پوست برای کم کردن مشکلات مبتلایان ممکن است، کمک کننده باشد که با روش تاب خوردن روی تاب و یا ننوی توری صورت می گیرد. راحتی انجام این شیوه به نحوی است که فرد می تواند با غلتیدن بر روی فرش و یا چند تیوب از این اختلالات رهایی یابد.
روش نیول سی کپارت
از پیشگامان این شیوه، نیول سی کپارت معرفی شده است که توانسته در شیوه آموزش ادراکی_حرکتی تاثیر گذار باشد. از عناصر اصلی برای کاربرد این متد میتوان به تخته تعادل، چوب موازنه، توری اکروبات و بازی های رقصی و ریتمیک اشاره کرد.
شیوه های ساده در منزل برای بهبود اختلال نوشتن
- استفاده از روان نویس به کودک کمک می کند آزادی عمل خوبی برای کشیدن خطوط برگ کاغذ داشته باشد.
- از دیگر شیوه‌های تاثیرگذار، کاربرد وایت برد کوچک و قابل حمل عنوان میشود تا کودک بتواند با کشیدن نقاشی سختی کمتری را متحمل شود.
- استفاده از مداد های استاندارد برای کودکان نیز اهمیت بالایی دارد. البته نباید فراموش کرد مداد های باریک با توجه به اندازه کوچک و ظریف انگشتان برای کودکان مناسب تر هستند.
- از بازی های سرگرم کننده برای کودک قیچی کردن کاغذ های باطله است که در این زمینه نیز تاثیر گذار است.
- آموزش به کودک جهت باز و بسته کردن بند کفش، دکمه های لباس و زیپ نیز اهمیت دارد.
عواقب درمان نکردن کودکان درگیر اختلال نوشتن
تبعات اختلالات یادگیری تنها محدود به مهارتهای نوشتن، خواندن و محاسبات ریاضی نیست بلکه تمام وجوه زندگی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. خانواده ها باید بدانند که چنین مشکلاتی با سرزنش و تمسخر حل نمی شود بنابراین برای درمان زود هنگام اقدام کنند. احساس پوچی، بی کفایتی و افسردگی در این کودکان چشمگیر است. باید معلمان را نیز از وجود چنین عارضه‌ای مطلع کنید تا به دلیل شکست، ترک تحصیل صورت نگیرد.
آینده شغلی و اجتماعی مبتلایان نیز ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد تا حدی که برای انتخاب بسیاری از مشاغل محدودیت داشته باشند.
سخن آخر
درگیری با اختلال نوشتن متمایز از شلختگی و تنبلی است. این گروه اگرچه دست خط ناخوانا دارند اما می توان از طریق استراتژی های درمانی کمک کرد توانمندی خود را سریعتر بازیابند علاوه بر آنکه از مشکلاتی مانند اضطراب، عدم اعتماد به نفس و سرخوردگی نیز رها شوند. در صورت مواجهه با علائم هشدار دهنده هرچه سریعتر مشاوره و غربالگری را همراه با متخصصانی همچون کاردرمانگر و روانشناس شروع کنید.
شما می توانید از طریق فرم زیر مشکل کودک خود را با ما در میان بگذارید. کارشناسان ما در با توجه به زمان مقتضی با شما تماس بگیرند.
افزودن دیدگاه جدید