از کجا بفهمیم کودک دچار اختلال نوشتن است

اختلال نوشتن نوعی از اختلالات یادگیری است. دیسگرافیا، ناتوانی ذهنی نیست بلکه وضعیتی عنوان میشود که اغلب بر اثر فقدان برخی از توانایی های حرکتی ظریف بروز می یابد. عوامل مادرزادی یا آسیب های عصبی در ایجاد آن نقش دارند. علائم هشدار دهنده تنها محدود به دست خط ناخوانا یا املای نامفهوم نیست. این گروه حتی علی رغم دریافت آموزش های مرتبط با سن، مهارت نوشتاری کمتر از حد مطلوب دارند. در چنین حالتی باید جهت ارزیابی و درمان، نظر متخصص را جویا شوید. برنامه درمانی متناسب با شرایط و سطح اختلال توسط متخصص درمانگر پیشنهاد خواهد شد.

نخستین زنگ خطر هشدار دهنده اختلال نوشتن

دیسگرافیا در اوایل کودکی زمانی که فرد در حال آموزش مهارت نوشتاری است، قابل تشخیص خواهد بود. نوشتار این گروه معمولاً بشدت ناخوانا بوده، علاوه بر آن می توان به اندازه های مختلف حروف، فاصله های غیرعادی و نگارش غلط را نیز به عنوان نشانه های این اختلال اشاره کرد. برخی علاوه بر درگیری با این اختلال با علائم اختلال خواندن نیز مواجه هستند که مشکلات تحصیلی و اجتماعی را دوچندان می کند.

کودکانی که با این اختلال متولد می شوند معمولاً در خانواده یکی از اقوام نزدیک یا حتی والدین نیز در گذشته، شواهدی را به نمایش گذاشته اند.

اگر فرزندتان هرکدام از مشکلات زیر را نشان می دهد، مشورت با درمانگر را به عنوان یک الویت در نظر بگیرید:

• برخی از حروف را در کلمات حذف می کند.
• اضافه کردن حروف به کلمات نیز اغلب صورت می گیرد.
• جایگزین کردن برخی از حروف با برخی دیگر نیز معمول است.
• کلمات و جملات را بدون فاصله کنار هم می نویسد.
• نوشتار نامفهوم نیز از دیگر خصوصیات این گروه است.

شدت علائم اختلال دیسگرافیا

متخصصان معتقدند که تمامی افراد درگیر با اختلال نوشتن، شواهد یکسانی ندارند. برخی می توانند تا حدی درست بنویسند اما گروهی اصلا قادر به نوشتار صحیح نیستند. بسیاری از افراد مبتلا، در مهارت های حرکتی ظریف دیگر مانند بستن بند کفش نیز چالش دارند البته این به مفهوم تاثیر گذاری این اختلال بر تمام مهارت های حرکتی ظریف نیست.

برخی بزرگسالان نیز از دیسگرافیا رنج میبرند که پس از ضربه به سر، بیماری مغزی، آسیب مغزی و سکته ایجاد میشود. جالب آنکه افراد مبتلا به اوتیسم، سندروم تورت یا اختلال بیش فعالی ممکن است شواهدی از این اختلال را داشته باشند.

متخصصان به برخی توصیه می کنند از کامپیوتر برای تایپ کردن استفاده کنند. پس از ارزیابی دقیق، برنامه‌های درمانی پیشنهاد می شود. عدم پیگیری روند بهبودی می‌تواند به ناامیدی از مهارتهای معمول کودک بیانجامد که نتیجه آن، اضطراب و سرخوردگی خواهد بود.

تمرینات تقویت حافظه، خدمات کاردرمانی، تمرینات مرتبط با تقویت عضلات حرکتی و جایگزین کردن وسایلی همچون رایانه برای نوشتن بسیار تاثیر گذار عنوان شده است.

لزوم شناخت اختلال نوشتن

امروزه مهارت نوشتاری به عنوان یک ضرورت برای تمام اشخاص مطرح است که کمک میکند، ارتباطات فردی و اجتماعی برقرار شود. بنابراین دیسگرافیا، ضعفی جدی تلقی می شود. 

معلمان و والدین ممکن است با مشاهده علائم تصور کنند که کودک در فرآیند آموزشی مشکل دارد یا قوانین آموزشی را به درستی یاد نگرفته است. استراتژی هایی همچون تجویز تمارین بازنویسی، دیکته دوباره و تکالیف اضافی نه تنها تأثیر گذار نیست، بلکه کودک را خسته میکند. بیزاری مداوم از یادگیری منجر به ناراحتی های ذهنی می شود که به تشدید اشتباهات نیز منجر خواهد شد.

تشخیص زودهنگام و استفاده از خدمات درمانی زمانی میسر می شود که خانواده ها و معلمان، اطلاعات کافی درباره زنگ خطر هشدار دهنده چنین اختلالاتی داشته باشند. خوشبختانه حال متخصص درمانگر می تواند برای رهایی از این اختلال، پیشنهاداتی را ارائه کند.

از کجا بفهمیم کودک دچار اختلال نوشتن است؟

دیسگرافیا، وضعیتی است که مشکلاتی را در مهارت نوشتاری ایجاد می‌کند که مرتبط با تنبلی و یا کم هوشی نیست. این گروه از کودکان نمی توانند کلمات را به درستی بنویسند و اغلب اندازه حروف نیز متغیر است بنابراین درک مفهوم به سختی ممکن می شود. اگر فرزندتان همواره برای نوشتن افکارش تلاش می کند باید برای ارزیابی دقیق، نظر درمانگر را جویا شوید.

از دیگر شواهد غیر معمول برای این گروه، درد غیر قابل تحمل است که اغلب در زمان نوشتن از ساعد شروع می شود و حتی در سراسر بدن نیز پخش می شود. در مواردی استرس شدید عامل چنین وضعیتی است.

شدت علائم اختلال نوشتن بسته به سن کودک متفاوت هستند که معمولاً نخستین شواهد را می توان در پیش دبستانی شاهد بود بطوریکه این گروه، تمایلی به نوشتن و نقاشی ندارند. در کودکان دبستانی دستخط ناخوانا نشان از وجود مشکل است به نحوی که حتی ناچارا کلمات را با صدای بلند بیان کنند. احساس ناامیدی یا اضطراب نیز شایع است که به دلیل شکست در چنین مهارتی دور از انتظار نیست. متاسفانه برخی از معلمان نیز آنها را تنبل یا شلخته قضاوت میکنند که در دراز مدت به انزوای اجتماعی و اعتماد به نفس پایین منجر می شود.

نحوه مداخله درمانی اختلال نوشتن

شیوه درمان قطعی برای اختلال نوشتن تاکنون معرفی نشده است اما می‌توان با آموزش شیوه های تاثیر گذار کمک کرد چنین چالشی، کمرنگ شود. دارو درمانی نیز به بهبود مشکلات توجه در گروهی که از اختلال بیش فعالی رنج می برند، کمک می کند. 

از دیگر اقدامات ساده اما تاثیرگذار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• کودک بهتر است در اتاقی با تهویه مناسب و روشن مشغول نوشتن شود. آلودگی های صوتی همچون صدای تلویزیون و رادیو منجر به پرت شدن حواس کودک میشود.
• کودکان با بازی کردن، بهتر یاد می گیرند بنابراین کاربرد بازی هایی همچون پازل، معما و صفحات رنگ آمیزی می تواند تاثیر مثبت داشته باشد. والدین می‌بایست حتی موفقیت های کوچک کودک را نیز تحسین کنند. چنین حمایتی تاثیر دو چندانی برای بهبودی به ارمغان می آورد.
• استفاده از جملات کوتاه و رسا نیز به نوعی آموزش غیر مستقیم است تا تمرکز کودک افزایش یابد.
• بازی با خاک رس یا توپ نیز به تقویت عضلات دست کمک می کند.

سخن آخر

دیسگرافیا، یک اختلال قابل اصلاح است، خانواده ها نباید چنین ضعفی را به عنوان یک ناتوانی غیرقابل حل ببینند. اگر فرزندتان شواهدی از اختلال نوشتن را نشان می دهد، نگران نباشید صبر و شکیبایی کمک می کند در شناخت متخصصان درمانگر و با تجربه، عملکرد خوبی داشته باشید. پشتیبانی متخصصان زبده مسیر اصلاح و بهبودی را ممکن می‌کند.