تمرینات درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی

اختلال نوشتن یک مشکل مشهود است که معمولاً به صورت جایگزینی یا حذف حروف، هجا ها و کلمات آشکار می‌شود. ترکیب نادرست کلمات در جملات و کاربرد نادرست کلمات نیز از علائم دیگر این اختلال هستند. اگر فرزندتان همواره اشتباهات نگارشی تکراری را مرتکب می شود به نحوی که مفاهیم متن، قابل تشخیص نیست، بهتر است با متخصص درمانگر مشورت کنید. پس از تشخیص قطعی و تجزیه و تحلیل آزمون های ارزیابی، می بایست برنامه اصلاحی را آغاز کرد. در این مطلب سعی شده است که به تمرینات درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی پرداخته شود.

تعریف اختلال نوشتن

دیسگرافیا، یک اختلال در مهارت نوشتاری است که فرد درگیر ممکن است نتواند حتی دستور زبان را به درستی به کار ببرد. گروهی با حذف و اضافه حروف یا اشتباهات نگارشی درک مطلب را ناممکن می کنند. آموزش معمول در مدرسه نیز نمی تواند مسیر درمان اختلال نوشتن را میسر‌کند.

امروزه درگیری با اختلال دیسگرافیا در بین کودکان، بیشتر شایع شده است. کارشناسان درمانی معتقدند بسیاری از کودکانی که وارد کلاس اول می شوند، علیرغم آموزش اصولی، نمی‌توانند تسلط بر مهارت های نوشتاری داشته باشند و اغلب اشتباهات تکراری را مرتکب می شوند. گروهی نیز درگیر علائم اختلال خواندن هستند. 

مشاوره با متخصص درمانگر می تواند علت بروز چنین مشکلی را روشن کند. برخی به دلیل بیماری های مغزی یا عوامل اجتماعی و روانی با چنین چالشی مواجه هستند. البته نباید نقش استعداد ژنتیکی را در بروز این اختلال فراموش کرد. توسعه نیافتگی نواحی خاصی از مغز به طور ژنتیکی از والدین به کودک منتقل میشود.

برخی از خانواده ها، قادر نیستند وجود اختلال در فرایند آموزش فرزندشان را تشخیص دهند به نحوی که با برچسب های آسیب زننده همچون تنبل، بی عرضه و دست و پا چلفتی روان فرزندشان را نیز دچار آسیب می کنند.

باید دانست اشتباهات املایی ناشی از اختلال نوشتن اغلب به شکل جایگزینی حروف، تغییر کلمات، نوشتار پررنگ، بیرون زدن کلمات از خط و فاصله نادرست عنوان می‌شود. چنین علائم هشدار دهنده ای، باید معلمان و والدین را هشیار کند. برخی نیز برای نوشتن کلمات همواره با صدای بلند آنها را بیان می کنند.

علائم اختلال نوشتن کودکان

دستخط ناخوانا از اصلی ترین علائم توسعه نیافتن زبان نوشتاری کودکان درگیر اختلال دیسگرافیا است. این کودکان، بسیار آهسته و نامنظم می نویسند. فونت حروف اغلب متفاوت است. در مواردی فاصله نزدیک کلمات امکان درک مفاهیم آنها را مشکل می‌کند. برخی از کودکان حالت قرار دادن مداد در دست را نیز به درستی رعایت نمی کنند.

همچنین وضعیت نشستن بر روی صندلی نیز به صورت غیر عادی است. کندنویسی تنها به عنوان یک مهارت کلیدی در پیشرفت تحصیلی مطرح نیست بلکه می تواند در امور روزمره زندگی همچون نامه نگاری، نوشتن فرم ها و حضور در شبکه های اجتماعی نیز تاثیر گذار باشد. هرگونه چالش در این مسیر می تواند کودک را سرخورده کند.

انواع اختلال نوشتن

انواع اختلالات نوشتن که به دلایل متفاوتی ممکن است، بروز یابند را در ادامه اشاره کرده‌ایم. شناخت شواهد تشخیصی می تواند به درمان زودهنگام منجر شود. خانواده ها بهتر است قبل از هر گونه اقدامی، نظر متخصصان را جویا شوند. مطمئناً ارزیابی دقیق، پیمودن مسیر اصلاح را با سرعت بیشتری همراه خواهد کرد.

دست خط

این گروه از کودکان با دست خط ناخوانا شناسایی می شوند. اگرچه مهارت نوشتاری در تمامی کودکان به یک شکل نیست. باید پذیرفت بسیاری حتی ممکن است نیاز به تکرار و تمرین بیشتر نیز داشته باشند اما گروه درگیر این نوع اختلال نوشتن، نگارشی بسیار ناخوانا دارند به حدی که ممکن است خود نیز نتوانند از مفاهیم رمزگشایی کنند.

سرعت کند نوشتن نیز ممکن است والدین و معلمان را آشفته کند. متخصصان، درگیری با مشکلات روانی، عاطفی و جسمی را در بروز این چالش، تاثیر گذار عنوان می کنند.

املا نویسی

از شواهد دیگر نوع اختلال دیس گرافیا، نقص در هماهنگی اصوات و حروف است به نحوی که کودکان نمی‌توانند تطابق و همخوانی واژه ها و نوشته ها را به درستی پیش ببرند. متخصص درمانگر می تواند استراتژی هایی را برای اصلاح مسیر پیشنهاد دهد.

ترکیب

این کودکان نمی توانند به درستی کلمات را ترکیب کنند به نحوی که تفهیم مفاهیم به سختی ممکن است. ضعف در ترکیب و بی‌توجهی در نگارش انشا را نیز باید به منزله زنگ خطر هشدار دهنده تلقی کرد بنابراین اگر فرزندتان قادر نیست در تبدیل گفتار به نوشتار، عملکرد مطلوبی داشته باشد نباید نسبت به این ضعف، بی تفاوت باشید.

دلایل اختلال نوشتن

نشانه های اختلال نوشتن ممکن است بر اساس نوع درگیری در افراد متفاوت باشد. برخی کودکان به دلیل آسیب به مغز در دوران قبل از تولد، حین زایمان و پس از زایمان با مشکلات اختلال نوشتن مواجه هستند. درگیری با بیماری‌های جسمی شدید که به تحلیل رفتن سیستم عصبی کودک نیز منجر می‌شوند، می‌توانند احتمال درگیری را دو چندان کنند. 

متخصصان عوامل روانشناختی و اجتماعی را نیز از دیگر شرایط تاثیر گذار بر ایجاد اختلال نوشتن معرفی کرده اند. از جمله باید حضور در محیط دو زبانه خانواده، خطاب زدن مبهم یا نادرست دیگران، بی توجهی بزرگسالان به زبان کودک و یادگیری زودهنگام نوشتار علی رغم عدم آمادگی روانی را اشاره کرد.

گروه بزرگسال اغلب به دلیل آسیب های مغزی، سکته مغزی و تومور های مغزی شواهدی از اختلال نوشتن را نشان میدهند.

تشخیص اختلال نوشتن

جهت شناسایی علل اختلال نوشتن و مشکلات بینایی و شنوایی که در بروز این چالش نقش دارند، متخصصان بسیاری همکاری می کنند. خانواده‌ها باید برای ارزیابی و مشاوره، متخصص مغز و اعصاب، چشم پزشک و متخصص گوش و حلق و بینی را نیز ملاقات کنند. همچنین گفتار درمانگر به ارزیابی سطح آموزشی عملکرد گفتاری می پردازد. انتخاب اقدامات درمانی بر اساس شرایط فرد درگیر هستند.

اصلاح و درمان اختلال نوشتن

بهترین رویکرد درمانی برای رهایی از اختلال نوشتن کودکان، یکی از سوالات شایع والدین است. در مقاله قبل سایت، به طور مفصل درباره شیوه های اصلاح اختلال نوشتن مطالبی را اشاره کرده ایم که مطالعه آن پیشنهاد میشود.

شیوه های موثر برای اصلاح دیسگرافیا، مرتبط با شرایط کودک پیشنهاد می شوند. تمرینات نوشتاری ویژه نیز می‌تواند برای تشخیص و بهبود به کار گرفته شود. همچنین بازی های مهیج برای این گروه از کودکان تاثیر گذار عنوان می شود.

نباید فراموش کرد در صورت وجود بیماری های تاثیر گذار در ایجاد اختلال نوشتن، نیاز به شیوه های درمانی دیگر نیز وجود دارد. پزشک معالج، ممکن است درمان توانبخشی را در قالب ماساژ و تمرینات فیزیوتراپی تجویز کند.

همچنین باید دانست که پیشگیری بهتر از درمان است. برای درگیری با اختلالات نوشتاری نیز چنین اتفاقی صدق می کند.

پیشگیری از آسیب های زبان نوشتاری به رشد عملکردهای ذهنی مرتبط با مهارت نوشتن، وابسته است. بازی های آموزشی که میتوانند توسعه مهارت های حرکتی ظریف و بزرگ را صورت دهند، مفید هستند. همچنین فعالیت هایی که به تقویت توجه و حافظه می‌انجامند، پیشنهاد می‌شوند. نواختن موسیقی نیز از دیگر اقدامات پیشگیرانه بسیار تاثیرگذار است.

والدین باید بدانند، درگیری با این چالش، کوتاه مدت نیست بنابراین صبر و شکیبایی به عنوان گام نخست اهمیت دارد. ممکن است بهبود شرایط ماه ها و حتی سال ها طول بکشد. کار با کودکان بزرگ تر سخت تر است زیرا علاوه بر مشکلات نوشتاری ممکن است ضعف های دیگری نیز وجود داشته باشد.

تمرینات درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی

مجموعه ای از اقدامات به صورت جداگانه بر اساس نوع اختلال، ممکن است پیشنهاد شود که در ادامه به برخی از تمرینات اشاره شده است:

• اغلب کودکان درگیر اختلال نوشتن، خطی ناخوانا دارند. برای بهبود دست خط می توان رنگ آمیزی اعداد، برش و بازی نقطه ها را انجام داد. اگر اجرای چنین فعالیت هایی بر اساس دستورالعمل و با هیجان، تعریف شود، می تواند تمایل کودک را دوچندان کند.
• اگر فرزندتان قادر به تفکیک آوای هجاها نیست، می توانید همراه با گفتار درمانگر، تمارینی را برای آموزش انتخاب کنید. اغلب خرید دفترچه راهنما و نوشتن آواها سپس تمرین جلوی آینه، بسیار تاثیر گذار عنوان شده است.
• از فعالیت های که با هدف رشد عملکرد های ذهنی معرفی می شوند، می‌توان جمع آوری مکعب ها و اهرام، بازگویی اشعار و افسانه ها، انتخاب تصاویر با موضوعات خاص مثل سبزیجات، میوه جات و حدس معما را نام برد.
• تمرین قرار دادن اشیای کوچک بر روی یک خط بر اساس اندازه نیز می تواند مفید باشد.
• برخی نیز توصیه می‌کنند کودک دکمه هایی با اشکال و رنگهای مختلف را برای بازی انتخاب کند سپس مرتب کردن آنها باید صورت گیرد و آنها را باز و بسته کند.
• یافتن تفاوتها و شباهت اشیا نیز پیشنهاد می شود.
• باید کودک بتواند کلمات سخت را مطابق الگو یاد بگیرد و سپس آنها را واج به واج تلفظ کند. بازنویسی آنچه که می نویسند می تواند به ارزیابی دقیق منجر شود.
• بسیاری از کودکان درگیر اختلال نوشتن، حروف را جا می اندازند. یکی از تمرینات جالب برای چنین مشکلی کشیدن مربع بر روی برگه است تا حروف را به درستی قرار دهد سپس در آخر بررسی کند که همه حروف وجود دارند یا خیر؟ یا چه تعداد مربع خالی جا مانده است.
• یکی از بازی های مفرح و تاثیرگذار که به مشارکت کودک نیاز است، مدرسه بازی به اصطلاح گفته می شود. از فرزندتان بخواهید تا معلم شما شود. چند کلمه در دفتر بنویسید که برخی اشتباهات ساده و یا غلط املایی داشته باشند. کودک باید بتواند آنها را پیدا کند سپس امتیازات را برای شمارش، محاسبه نماید. حتی خانواده ها می توانند به او پیشنهاد کنند از کتاب درسی یا حتی فرهنگ لغت نیز کمک بگیرد.
• تمرینات خودآموز می توانند به بهبود مهارت نوشتاری کودک بیانجامند. می‌توانید از کودک بخواهید که حروف یا حرف خاصی را در کلمات نشان داده و زیر آن خط بکشد. این شیوه در واقع به نوعی آموزش غیر مستقیم نیز هست.
• تمرین هایی برای آشنایی با تلفظ صحیح و واضح هجاها نیز توصیه می شود. می توانید از کودک بخواهید یک صدای خاص را در کلمات یا عبارات بیابد.
• بازی ها و سرگرمی هایی برای آشنایی با ساختار جملات و دستور زبان نیز پیشنهاد میشود. به طور مثال می توانید کلمات و عبارات با معنای مخالف را انتخاب کنید.

برای درمان اختلال نوشتن به چه کسی باید مراجعه کرد؟

قبل از آنکه نیاز به اجرای تمرینات درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی باشد، نیاز است وجود این اختلال تایید شود. معلمان ممکن است به عنوان نخستین افراد بتوانند زنگ خطر های هشدار دهنده را شناسایی کنند. این گروه قبلا تجربه آموزش با دانش آموزانی که مشکلات مشابه داشته اند را در کارنامه دارند.

گفتار درمانگر و روانشناس می توانند نخستین افرادی باشند که برای ارزیابی، تاثیر گذار عنوان شوند. مراجعه به شنوایی شناس و چشم پزشک نیز توصیه می شود.

برخی از کودکان با چالش‌های دیگری همچون اوتیسم یا بیش فعالی نیز دست و پنجه نرم می کنند. بر اساس تشخیص، داروهای خاصی تجویز می‌شود. اما نقش اصلی در درمان اختلال نوشتن بر عهده گفتار درمانگر است. خدمات کاردرمانی نیز به بهبود ضعف های مشهود همچون هماهنگی عضلات منجر می شود.

نقش خانواده ها در تمرینات درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی

باید دانست که اصلاح وضعیت اختلال نوشتن برای تمامی مبتلایان به یک شکل نیست. همچنین گروه بزرگسال نیز نیاز به برنامه درمانی متفاوتی دارند. تمرینات زیادی برای بهبود وضعیت پیشنهاد می شود اما داشتن پشتکار و صبر، نظارت مداوم بر تکالیف نیز می تواند نتایج واضح را دو چندان کند.

گفتاردرمانگر ممکن است تمارین بسیاری را پیشنهاد کند که انجام مداوم آنها برای کودکان سخت و خسته کننده باشد. تقسیم بندی آنها در دو یا سه بخش پیشنهاد می شود.

برخی از خانواده ها تصور می کنند که اگر فرزندشان تکالیف را ۳ تا ۴ بار بازنویسی کند، می تواند از بروز چالش پیشگیری کند، در حالی که این اقدام می‌تواند به بیزاری کودک منجر شود. علاوه بر آن که هربار اشتباهات بیشتری نیز انجام دهد. شک و تردید و کمبود اعتماد بنفس، مسیر ترک تحصیل را هموار میکند.

همیشه دانش آموز را برای هر موفقیتی حتی متوسط ترین تحسین کنید. هرگز به دلیل شکست های آموزشی، فرزندتان را تحقیر نکنید. چنین اقدامی سلامت روانی کودک را نیز تهدید خواهد کرد. روش ها و تمرین های اصلاح مشکلات اختلال نوشتن گسترده هستند که نیاز است حتما توصیه‌های یک گفتار درمانگر با تجربه را دنبال کنید.

سخن آخر

تایید وجود اختلال نوشتن شاید برای بسیاری از خانواده ها، ترسناک به نظر برسد. اختلالات یادگیری حال گریبانگیر مهارت‌های مختلف بسیاری کودکان شده‌اند اما می‌توان تمرین های اصلاحی را آغاز کرد. سعی شد در این نوشتار درمان اختلال نوشتن در کودکان دبستانی را اشاره کنیم تا بتوانید هر چه سریعتر فرایند بهبودی فرزندتان را شاهد باشید. اما فراموش نکنید تنها متخصص درمانگر باتجربه و حاذق میتواند برای شناسایی و درمان، پیشنهاداتی را ارائه کند بنراین بدون مشورت اقدامی صورت نگیرد.