تیک در کودکان

رفتارهای غیرعادی که به صورت تکراری ناگهان، غیر ارادی و نامنظم در فرد روی می دهد را تیک عصبی می گویند.

بروز تیک عصبی در کودکان بیشتر به علت ژنتیک، عوامل وراثت و بعد عمل کردی مغز است. در به وجود آمدن تیک ها عوامل محیطی مثل استرس و ناهنجاریهای رفتاری نیز (روحی و روانی)  دخیل هستند.

علائم تیک های عصبی در کودکان

تیک به دو شکل صوتی و حرکتی خود را نشان می دهد. تیکها فقط در بیداری ظاهر می شوند و در خواب از بین می روند. تیک در کودکان پسر بسیار شایع تر است.

• تیک صوتی: برای مثال کودک صدای ناخوشایند  و یا ادای سرفه کردن را در می آورد، بالا کشیدن بینی نوعی دیگر از تیک صوتی است که به طور مرتب و ادامه دار  کودک از خود نشان میدهد .
• تیک های حرکتی: حرکات غیر ارادی مانند پلک زدن چشم ها به صورت سریع، شکلک درآوردن،  تکان دادن اجزای بدن مثل انگشتان پا و ... تیک های حرکتی ماندگار نیستند و گذرا و زودگذرند و در کمتر از یک ماه از بین میروند.

تیک در کودکان مانند رفتارهای وسواسی بروز می کند. اما تفاوت تیک با وسواس این است که وسواس ارادی و تیک ها تا حدودی غیر ارادی هستند. تیک  استرس و اضطراب کودک را پایین می آورد. گاهی  اوقات عادت های کودک با تیک اشتباه گرفته میشوند. در صورتی که عادت ها تا حدود زیادی نسبت به تیک ارادی تر هستند مثل عادت هایی مانند جویدن ناخن ، مکیدن انگشت شست ؛ دندان قروچه کردن و ...

برخی از پزشکان تیک را به عنوان انقباض عادتی تعریف می کنند. به  تعبیر  و تعریف این پزشکان،  تیک عبارت است از حرکات ناگهانی سریع غیر ارادی و تکراری که شبیه انقباض و تکان یکی از عضله های بدن کودک است. تیکها  بی علت و بدون انگیزه نیستند. کودکان با ناهنجاری های بیشتر در معرض تیک قرار می گیرند. تخلیه احساسات روانی و نشانه ناراحتی که در کودک وجود دارد، باعث بروز تیک می شود به همین جهت آن را یکی از علائم نوروتیک به شمار می آورند.

تیک در کودکان در صورت،گردن و سر بیشتر ظاهر میشود. میزان هوش در ایجاد تیک در کودکان دخالتی ندارد. تیک همراه با علائمی چون خستگی های زودرس، بی قراری، عصبانیت، ترس، اختلال در خواب، اختلال اشتها، جویدن ناخن و حتی اگزمای بدن کودکان خود را نشان می دهد.

شروع تیک در کودکان موقتی است و بروز آن معمولا در سنین ۳ الی ۷ سالگی میباشد. در صورتی که تیک ادامه پیدا کند و به صورت صحیح درمان نشود ممکن است دائمی و مزمن شود.

تیک های گذرا معمولاً هر روز ظاهر می شوند و بیشتر از یک سال دوام ندارند. تیک مزمن چه بصورت حرکتی و چه به صورت صوتی ممکن است بیش از یک سال طول بکشد. تیک های مزمن  باعث اختلال در کارکرد های اجتماعی کودک میشوند. تیک در کودکان می‌تواند تنها عامل ابتلاء دستگاه عصبی مرکزی مخصوصاً دستگاه اکستراپیرامیدال باشد .

تقسیم بندی تیک در کودکان

 تیک را برحسب ناحیه ای  از بدن که تیک در آن ظاهر می شود تقسیم بندی و نامگذاری می کنند.

1. تیک های پلک چشم یا چشمک زدن، چین دادن ابروها، حرکات غیرمعمول زبان که باعث لکنت زبان میشود. بالا انداختن شانه ها که باعث خستگی عضله ها و شدت تیک می شود .
2. تیک های تنفسی مثل صداهای مختلفی که از حنجره درمی‌آورند. عطسه کردن، سکسکه، تنگی نفس، سرفه های پی در پی، صاف کردن گلو
3. تیکهای گوارشی مثل انقباض معده که منجر به تهوع و استفراغ، اسهال و یبوست متناوب میشود.

تیک بیماری نیست بلکه یک اختلال (عملکرد بد مغز) است. معمولاً ساز و کار تیک ها بیشتر جنبه غیر ارادی دارد.

درمان تیک در کودکان

در درمان تیک در کودکان نباید به نوع تیک اهمیت داد، بلکه باید کودک را درمان کرد.

وادار کردن کودک به اینکه جلوی آینه بایستد و خود را در موقع تیک تماشا کند. تیک در کودکان عادت نیست زیرا عادت را می توان کنترل کرد، در حالی که تیک غیر ارادی و بدون کنترل صورت می گیرد.

مساعد کردن و اوضاع خانواده و آرام کردن محیط خانواده در کودکان که مبتلا به تیک هستند در برطرف کردن تیک کودکان بسیار موثر است. باید به کودک توصیه کرد به کار روزانه خود ادامه دهد و به اندازه کافی استراحت کند. ترکیبی از درمان رفتاری و دارویی در کودکانی که دچار تیک عصبی هستند می تواند کمک کننده باشد.

در واقع دارو درمانی نمی تواند به طور کامل اختلال تیک را درمان کند و همین طور رفتار درمانی به طور کامل تیک را از بین نمی برد.  دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که ممکن است بر تیک ها تاثیر بگذارد و به همین دلیل پزشکان دارویی برای کاهش دوپامین در مغز تجویز می کنند.

در برخی موارد پزشکان اختلال تیک را با داروهای ضد افسردگی نیز می توانند درمان کنند. این داروها به درمان علائم اضطراب وسواس فکری کمک میکند. رفتار درمانی شناختی نیز یک روش مفید برای درمان اختلالات تیک است.

در طی جلسات درمانی کودک یاد می‌گیرد با کنترل عواطف و احساسات خود از کارهای خود مخرب تولید کننده تیک خودداری کند. تیک داشتن یک اختلال عصبی است و به این معنا نیست که فردی که دچار تیک عصبی است از نظر خلق و خو عصبی و یک بیمار عصبی تلقی میشود.

نکته: استرس در شدت تیک های حرکتی نقش بسیار مهمی دارد.

در مواقعی که تیک های عصبی به صورت منظم و شدید می‌شوند باعث مشکلات عاطفی، اجتماعی و خجالت و گوشه‌گیری در فرد می‌شوند. تیک ممکن است با درد، عصبانیت، افسردگی و یا خود آزاری همراه باشد. در این حالت بهتر است کودک را به متخصص تیک عصبی که همان متخصصان مغز و اعصاب هستند معرفی کنیم.

 گاهی اوقات شدت تیک و نشانه های آزار دهنده آن به قدری زیاد میشوند که درمانگر در جلسات روان درمانی، دارو درمانی را  نیز پیشنهاد میکند.

دارو درمانی به معنی تجویز داروها برای مشکلات گوناگون و پیشبرد درمان از طریق داروهاست.

هر دارو به موازات تاثیرات مثبتی که در بدن دارد عوارض جانبی نیز به همراه خواهد داشت.حتی گیاهان دارویی هم دارای عوارض جانبی هستند. دارو درمانی باید توسط یک روانپزشک متخصص انجام شود.

قرص ریسپریدون یکی از داروهای موثر در برطرف کردن تیک در کودکان است. این دارو با تاثیر بر اعصاب، ناقل های شیمیایی مغز را برای مخابره پیام های عصبی تنظیم میکند. این دارو به طور کامل بیماری را درمان نمی کند بلکه در کاهش علائم و بهبود حال بیمار نقش بسزایی دارد.

از عوارض این دارو لرزش بدن، ضربان بالای قلب، احساس گیجی و تعریق زیاد میباشد. گلودرد، آنفولانزا، سرماخوردگی، سرفه و مشکلات تنفسی از دیگر عوارض این دارو است.

در اختلالات تیک های عصبی و استفاده از داروهای روانشناختی، باید این مطلب را در نظر بگیریم که استفاده خودسرانه از داروها باعث عوارض جبران‌ناپذیری در کودک میشود .پس بهتر است:

• با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشاوره کنیم
• دوره درمانی را کامل کنید.
• از قطع خودسرانه دارو بپرهیزید.
• عوارض ایجاد شده در کودک پس از مصرف ریسپریدون را حتماً به اطلاع پزشک کودک برسانید.