اختلال ریاضی در کودکان چیست؟ روش های درمان آن کدامند؟ 

اختلال ریاضی وضعیتی است که با توجه به سن، هوش و تحصیلات فرد، مهارت های ریاضی وی به طور قابل توجهی کمتر از حد نرمال است. خیلی از بچه ها با ریاضیات و محاسبات ریاضی مشکل دارند. اما اگر مشکل ریاضی فرزند شما جدی بوده و به نظر می رسد که احتمال خوب شدن آن کم است ممکن است نشانه مشکل به نام اختلال ریاضی یا دیسکالکولیا باشد. اختلال ریاضی در واقع یک نوع ناتوانی در یادگیری است که باعث می شود درک، یادگیری و انجام مسائل ریاضی برای فرزند شما دشوار باشد. دیسکالکلولیا در پسران و دختران به طور مساوی وجود دارد. این نوع بیماری، یک اختلال خاص بوده که تنها بر نحوه یادگیری ریاضی در کودکان تاثیرگذار است. کودکی که دچار این اختلال است احتمال دارد در دروس دیگر مانند تاریخ، جغرافیا، انگلیسی و ... خوب عمل کند. این نوع کودکان تنها در کلاس هایی که از ریاضیات و محاسبات استفاده می کنند مشکل دارند.

البته باید بگوییم که همه مشکلات ریاضی و حتی مشکلات جدی را نمی توان به اختلال حساب نسبت داد. انواع اختلال ریاضی می تواند شامل مشکلات نوشتن یا حفظ اعداد، شمارش، جمع و تفریق، تفسیر علائم ساده ریاضی مانند +، -، x و /  باشد. مشکلات دیگری مثل پردازش بینایی یا شنوایی، و یا اختلالاتی مانند نارسا خوانی و... نیز می توانند یادگیری ریاضی را سخت کنند. بنابراین این سوال به وجود می آید که والدین باید مراقب چه چیزی باشند؟ این کودکان ممکن است در تشخیص اعداد، یادگیری شمارش  یا حتی تشخیص الگوهای ریاضی دچار مشکل شوند.

اختلال ریاضی چقدر رایج است؟

وقتی که بچه ها به مرور بزرگتر می شوند احتمال دارد که در به خاطر سپردن اعداد ساده مانند کد پستی هم دچار مشکل باشند. همچنین در برخی از این افراد تشخیص راست از چپ و مسافت ها نیز مشکل خواهد بود. از دیگر نشانه های این اختلال می توان به مشکل در خواندن ساعت، مقاومت در برابر ایجاد تغییر و فهمیدن این که یک کار چقدر طول می کشد  تا انجام شود اشاره کرد. Dyscalculia اصطلاحی است که برای توصیف ناتوانی های یادگیری خاص که بر توانایی فرزند در درک، یادگیری و انجام عملیات ریاضی و اعداد تأثیر می گذارد به کار برده می شود. اگرچه تحقیق در مورد شیوع این نوع اختلال محدود است اما از نظر آماری تخمین زده می شد که بین ۵ تا ۷ درصد از کودکان در سنین دبستان ممکن است با این مشکل دست و پنجه نرم كنند. 

تشخیص این اختلال در کودکان با تست های روانی آموزشی خاص صورت می گیرد. اختلال ریاضی اغلب در مدرسه ابتدایی و زمانی که درس ریاضی در برنامه درسی گنجانده می شود به مرور خود را در کودکان نشان می دهد. این اختلال یک اختلال مادام العمر است که در هر سنی قابل تشخیص می باشد. هدف بلند مدت هر استراتژی درمانی ساده است. آموزش تکنیک های محاسبه و تقویت مهارت های استدلال مورد نیاز برای حل مسائل ریاضی یکی از راه های درمانی رایج است. با این حال در کوتاه مدت باید بر حذف موانع یادگیری و تغییر شیوه تدریس و آسان تر کردن نحوه آموزش و یادگیری ریاضیات تمرکز کرد.

علائم نشان دهنده اختلال ریاضی در کودکان

گاهی اوقات می توان شاهد بروز علائم هشدار دهنده در کودک بود مانند: 

• حس جهت گیری ضعیف
• هماهنگی ضعیف در حرکات ورزشی
•  مشکل در حفظ امتیاز در بازی های فکری رومیزی
• مشکل در یادگیری مفاهیم انتزاعی مانند زمان یا پول
•  مشکل در یادگیری بازی های استراتژیک مثل شطرنج  و...
• مشکل در تشخیص اعداد
• تاخیر در یادگیری شمارش
• مشکل در نظم دادن به چیزها و تشخیص الگوها
• مشکل در تخمین مدت زمان انجام کار
• مشکل حفظ در سطح پایه
• مشکل در انجام تکالیف و تست های ریاضی
• مشکل در تشخیص چپ از راست 
• مشکل در گفتن زمان و خواندن ساعت

و ... 

تشخیص دیسکالکولیا چگونه است؟

برای تشخیص اختلال ریاضی آزمایش خاصی وجود ندارد. انجام دادن مراحل زیر می تواند به شما کمک کند تا بتوانید این اختلال را تشخیص دهید.

• مراجعه به پزشک: هر نوع مشکل پزشکی مثل شنوایی ، بینایی و ... می تواند بر روند یادگیری کودک شما تاثیر بگذارد. بنابراین مراجعه به پزشک برای بررسی این مشکلات احتمالی یکی از بهترین اقدامات است.
• مشورت با معلم: از معلم ریاضی فرزند خود درخواست کنید که توجه ویژه ای به مسائلی که کودک شما در آن زمینه مشکل دارد داشته باشد. 
• زمینه های دیگر را مورد بررسی قرار دهید: تخمین زده می شد که نیمی از کودکانی که دچار اختلال ریاضی هستند دچار مشکلات دیگری نیز می باشند.
• مشورت با یک متخصص : بعد از انجام کارهایی که در بالا گفتیم بهتر است که با یک متخصص یادگیری مشورت کنید. متخصص یادگیری می تواند فرزند شما را ارزیابی کرده و راهنمایی های لازم را در این خصوص به شما ارائه کند.

روش های درمان اختلال ریاضی 

در مورد روش های درمان اختلال ریاضی باید بگوییم که مانند سایر ناتوانی های یادگیری هیچ درمان خاصی برای این اختلال وجود ندارد. به عبارتی دیگر با دارو یا قرص خاصی نمی توان آن را درمان کرد. اهداف درمانی در این نوع اختلال پر کردن شکاف ها و ایجاد مکانیسم های مقابله ای در کودکان است که می تواند از طریق آموزش های ویژه و سایر مداخلات انجام شود.

البته می توان با آموزش مفاهیم پایه حساب و ریاضیات توسط یک مربی متخصص این کار، تا حدودی به بهبود این اختلال کمک کرد. درمان اختلال ریاضی اغلب شامل آموزش های ریاضی به صورت اختصاصی و استفاده از وسایل کمک آموزشی و امکانات مناسب برای یادگیری ریاضی در کلاس درس می باشد. برای درمان بزرگسالان می توان از روان درمانی استفاده کرد. این کار حداقل می تواند مشکلات مربوط به عزت نفس را که ناشی از مشکلات ریاضی می شود کاهش دهد.

 از جمله اقداماتی که می توان در این زمینه انجام داد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان استفاده از ماشین حساب
• گذاشتن زمان بیشتر برای کودک مورد نظر
• تنظیم سختی کار
• تفکیک مشکلات پیچیده به مراحل کوچک تر
• به کارگیری پوستر برای یادآوری مفاهیم پایه ریاضی به دانش آموزان
• تدریس خصوصی به منظور آموزش مهارت های اساسی و اصلی
• ارائه اطلاعات تکمیلی از طریق درس های تعاملی با کامپیوتر و انجام پروژه های عملی

در صورت درمان نشدن اختلال ریاضی در کودکی این مشکل می تواند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. حتی در تحصیلات عالی و موفقیت در محل کار این افراد ممکن است در مضیقه قرار گیرند. به جرات می توان گفت که ابتدایی ترین پیشرفت ها در مهارت های ریاضی می تواند تاثیرات طولانی مدتی بر زندگی روزمره افراد داشته باشد. 

روش های درمانی اختلال ریاضی توسط مدارس

در مدارس معلمان می توانند امکانات کلاس درس را به گونه ای فراهم آورند که دانش آموزان دارای اختلال ریاضی بتوانند راحت تر به یادگیری بپردازند. برخی از روش های درمان اختلال ریاضی توسط مدارس به شرح زیر است:

1. در آزمون ها زمان اضافی در نظر گرفته شود: کودکانی که دچار این اختلال هستند اغلب در زمان آزمون های ریاضی احساس عجله و شتاب زدگی به آن ها دست می دهد. در صورتی که امکان پذیر باشد از برگزاری امتحان های زمانبندی شده برای این گونه افراد پرهیز شود. همچنین توصیه می شود که در آزمون از سوالات مربوط به جداول ضرب و مانند آن پرهیز شود. 
2. چک کردن مکرر در حین کار کلاسی: در حین انجام آزمون ها و تست های کلاسی مکرر پاسخ های وی بررسی شود. اگر پاسخ سوالی را اشتباه جواب داده به او گفته شود که مجدد انجام دهد. چون برای دانش آموزان تمام کردن یک کاربرگ کلاسی به طور یکجا خسته کننده است. 
3. مراحل مربوط به مسائل و الگوریتم های چند مرحله ای را فهرست کنید: تمامی دستورالعمل‌های گام به گام با شماره‌گذاری واضح را روی تخته یادداشت کنید، یا نسخه‌ای از آن را به دانش‌آموز خود بدهید که بتواند از روی آن به حل مسئله اقدام کند.
4. یادداشت نمونه سوالات: بهتر است به این گونه دانش آموزان آموزش دهید که نمونه سوالات را در یک دفترچه یادداشت کنند.
5. استفاده از نمودارهای مرجع با رنگ های روشن: کودکان مبتلا به اختلال ریاضی از بازنمایی بصری مسائل ریاضی می توانند چیزهای زیادی بیاموزند.
6. اجازه استفاده از ماشین حساب: هنگام حل مسائل ریاضی به دانش آموز اجازه دهید که بتواند از ماشین حساب برای جمع و تفریق استفاده کند. این کار باعث می شود مراحل اولیه حل مسئله را سریع تر و در دسترس تر انجام دهد. 
7. تعداد سوالات را کاهش دهید: اختصاص ۱۰ سوال به جای یک صفحه کامل می تواند برای ارزیابی درک دانش آموز کافی باشد. از ارائه سوالات پیچیده و سخت خودداری شود.

روش های درمان دیسکالکولیا در خانه توسط والدین

آموزش ریاضی به کودکان در خانه برای بسیاری از پدر و مادرها می تواند یک کار چالش برانگیز باشد. به خصوص اگر خودشان در ریاضیات مهارت کافی نداشته باشید. نکته ای که باید بدانید این است که نیاز نیست که شما به آموزش حساب دیفرانسیل و انتگرال به فرزندان خود بپردازید. برای این کار می توانید با تمرینات ساده روزمره به کودک خود کمک کنید تا مهارت های ریاضی وی تقویت شود. این کار باعث افزایش اعتماد به نفس نیز خواهد شد. در کل می توان با انجام اقدامات زیر به درمان اختلال ریاضی در خانه پرداخت.

• هرجا که می توانید اشاره ای به ریاضیات داشته باشید. به صورت ساده و کاربردی برای کودک خود شرح دهید که اعداد و معادلات تا چه حد می توانند در زندگی او کاربردی باشند. برای مثال وقتی که برای خرید به بازار می روید در مورد مقدار پولی که در هنگام خرید از فروشنده پس می گیرید یا تعداد میوه هایی که خریداری می کنید صحبت کنید. هنگامی که اعتماد به نفس کودک زیاد شود می تواند به شما در برنامه ریزی دستورالعمل ها و بودجه بندی برای خرید کمک کند. همه این ها در نهایت منجر به تقویت مهارت های بصری در او خواهد شد.
• بازی های ریاضی را انجام دهید. بسیاری از بازی‌های رومیزی رایج مانند Candyland، Sorry و mancala شامل شمارش، محاسبات ساده و مهارت‌های حرکتی ظریف هستند. این بازی‌ها و سایر بازی‌های مشابه را تا جایی که می‌توانید با کودک خود انجام دهید تا به او کمک کنید تا در محیطی سرگرم‌کننده و آرام، از اعداد استفاده کند.
• با فرزندتان در مورد مدیریت زمان تمرین کنید. بسیاری از کودکان مبتلا به دیسکالکولیا برای تشخیص اینکه چقدر زمان گذشته است یا اینکه چه زمانی باید به انجام فعالیت بعدی بپردازند مشکل دارند. با فرزند خود در مورد این چالش ها صحبت کنید و سیستمی را راه اندازی کنید تا به او کمک کند تا احساس خود را نسبت به زمان بهبود بخشد. استراتژی‌های رایج مانند یادآوری تلفن همراه، تایمرهای تصویری، یا اجازه دادن به فرزندتان برای استراحت مکرر در طول زمان انجام تکلیف در این زمینه می تواند مفید باشد. 
• - به فرزند خود در انجام تکالیف کمک کنید. مسائل ریاضی چند بخشی می‌تواند برای کودکانی که دچار اختلال ریاضی هستند ترسناک به نظر برسد. بدون کمک، ممکن است کودک شما مطمئن نباشد که از کجا شروع کند یا چه مراحلی را دنبال کند. با تکه تکه کردن تکالیف ریاضی برای فرزندتان، یا انجام چند مسئله با هم، کمک کنید تا او متوجه مراحل مورد نیاز شود. به فرزندتان اجازه دهید تا حد امکان از ماشین حساب استفاده کند تا حجم محاسباتی را که باید در ذهنش انجام دهد کاهش پیدا کند.
• باید در فرزند خود این حس را تقویت کنید که چالش های ریاضی او به معنی این نیست که او فردی احمق یا تنبل است. هر زمان که می توانید از مشوق ها برای تقویت اعتماد به نفس در کودک خود استفاده کنید. اگر دیدید که فرزند شما یک مسئله ساده را نمی تواند حل کند نا امید نشوید. اگر او احساس کند که شما ناراحت هستید این کار منجر به عصبی تر شدن او می شود و در نهایت ممکن است تمایل به تمرین نداشته باشد. ستایش او برای تلاش‌هایش و همچنین هدایت صبورانه او از میان موانع و مشکلات به او کمک می‌کند که با اعتماد به‌نفس‌ بیشتر  با مفاهیم جدید روبه رو شود. 

از آنجایی که استفاده از ریاضیات در زندگی روزمره بسیار رایج است، تشخیص دیسکالکولیا هرگز آسان نیست. اما با امکانات مناسب و با کمک والدین در خانه، کودکان و بزرگسالان به طور یکسان می توانند در ریاضیات اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و به پیشرفت های بیشتری در این زمینه دست یابند.