اختلال بیشفعالی یکی از رایجترین مشکلات رفتاری در کودکان است که والدین را با چالشهای زیادی روبرو میکند. کودکان مبتلا به این اختلال دارای انرژی و فعالیتهای بیش از حد طبیعی هستند و ممکن است در تمرکز کردن و مدیریت رفتارهای خود دچار مشکل شوند. بسیاری از والدین در مواجهه با این چالشها به دنبال راهکارهای مناسب برای کمک به کودک خود هستند، زیرا تنها استفاده از دارو نمیتواند بهتنهایی پاسخگوی تمام مشکلات ناشی از این اختلال باشد. بنابراین، برای کنترل و مهار بیشفعالی در کودکان، یادگیری روشهای تربیتی و برخورد صحیح امری ضروری است.
والدینی که با کودک بیشفعال خود زندگی میکنند، نیازمند یادگیری مهارتها و تکنیکهای خاص برای مواجهه با چالشهای روزمره هستند. این کودکان نه تنها نیاز به توجه و حمایت بیشتر دارند، بلکه والدین باید نقش فعالی در همکاری با معلمان، پزشکان و سایر اعضای خانواده ایفا کنند. تربیت و حمایت صحیح میتواند مسیر موفقیت و پیشرفت کودکان بیشفعال را هموار کند. در واقع، مهارتهای رفتاری و ارتباطی مناسب میتواند به کاهش رفتارهای مشکلساز و افزایش توانایی کودک در کنترل احساسات و واکنشهایش کمک کند.
پدر و مادرها باید در فرایند درمان و تربیت کودک خود نقش کلیدی ایفا کنند. ارتباط مستمر با متخصصان، تنظیم محیط مناسب برای کودک و به کارگیری روشهای تربیتی صحیح میتواند تاثیر شگرفی بر بهبود وضعیت کودک داشته باشد. تعامل موثر والدین با متخصصان در درمان، میتواند به هماهنگی بهتر برنامههای تربیتی و درمانی منجر شود و کودک را به سوی زندگی موفقتر و پربارتر هدایت کند. به همین دلیل، یادگیری و بهکارگیری راهکارهای عملی برای برخورد با این اختلال از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در نهایت، مهمترین نکتهای که والدین باید به آن توجه کنند، این است که هر کودکی منحصر به فرد است و رویکردهای تربیتی باید با توجه به نیازها و ویژگیهای خاص کودک تنظیم شود. کودکان بیشفعال به توجه، حمایت و استراتژیهای تربیتی خاصی نیاز دارند که والدین با یادگیری آنها میتوانند بهترین حامی و راهنمای فرزند خود باشند.
روشهای موثر برای رفتار با کودکان بیشفعال
برای اینکه بتوانید به کودک بیشفعال خود کمک کنید، تغییر نگرش و به کارگیری روشهای مناسب ارتباطی امری ضروری است. در ادامه، هشت روش مهم برای بهبود رفتار با این کودکان ارائه شده است.
نگرش و افکار خود را تغییر دهید
یکی از مهمترین گامها در برخورد با کودکان بیشفعال، تغییر نگرش و اصلاح انتظارات است. بسیاری از والدین ممکن است دچار پیشداوریها یا باورهایی شوند که باعث ایجاد تنش در رابطه با کودکشان میشود. برای مثال، والدین ممکن است رفتارهای کودک را ناشی از بیتوجهی یا بیانضباطی بدانند، در حالی که این رفتارها ناشی از اختلال بیشفعالی است و کودک به عمد آنها را انجام نمیدهد. درک این موضوع که کودک توانایی یادگیری و پیشرفت دارد و مجموعهای از تواناییهای منحصر به فرد دارد، میتواند به والدین کمک کند تا با دیدی مثبتتر به رشد و موفقیت فرزند خود نگاه کنند.
والدین باید تلاش کنند اطلاعات بیشتری درباره اختلال بیشفعالی کسب کنند. هرچه بیشتر در مورد این اختلال و چگونگی تاثیر آن بر رفتار کودک بدانند، بهتر میتوانند به او کمک کنند و واکنشهای مناسبتری داشته باشند. همچنین، یادگیری اینکه رفتار کودک قابل کنترل است و با آموزش و راهکارهای مناسب بهبود مییابد، به والدین قدرت و اعتماد به نفس بیشتری در مدیریت شرایط میدهد.
به عنوان مثال: آریا پسری است که به اختلال بیشفعالی مبتلا است. والدین آریا در ابتدا رفتارهای او را با بینظمی و عدم توجه اشتباه میگرفتند و این باعث ایجاد تنشهایی در خانه شده بود. اما پس از مشاوره با متخصصان در موسسه نورولند، آنها آموختند رفتارهای آریا ناشی از بیشفعالی است و با راهکارهای صحیح میتوانند به او کمک کنند. موسسه نورولند به والدین توصیه کرد از تکنیکهای مدیریتی خاصی استفاده کنند، از جمله تغییر نگرش و نگاه مثبت به تواناییهای آریا. والدین با یادگیری این مهارتها از موسسه، توانستند با روشهای مثبتتر و موثرتری با چالشهای فرزندشان روبرو شوند.
گوش دادن و صحبت کردن موثر را یاد بگیرید
باز نگه داشتن مسیر ارتباطی میان والدین و کودک یک عنصر کلیدی در مدیریت رفتارهای بیشفعالی است. کودکان بیشفعال اغلب نیاز به توجه و ارتباط بیشتری دارند و والدین باید تکنیکهای مناسب برای برقراری این ارتباط را بیاموزند. برای اینکه این ارتباط موثر باشد، موارد زیر پیشنهاد میشود:
- رفتار خود را با سن کودک متناسب کنید.
- در هنگام صحبت با کودک، ارتباط چشمی داشته باشید.
- از جملات ساده و قابل فهم استفاده کنید.
- خود را به جای کودک بگذارید و سعی کنید از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید.
- به دنبال کشف هدف یا دلیل پشت رفتارهای کودک باشید و برای شنیدن حرفهایش وقت بگذارید.
- آرام ولی محکم صحبت کنید تا کودک بداند که نیازی به صدای بلند برای جلب توجه او نیست.
- احساسات خود را به کودک بگویید؛ بدون اینکه مستقیماً از او انتقاد کنید، به او توضیح دهید که رفتارهایش چه احساسی را در شما به وجود میآورد.
- به زمان و موقعیت مناسب برای صحبت کردن با کودک خود توجه کنید. اگر کودک در حال بازی است یا مشغول فعالیتی است، ممکن است توجه کاملی نداشته باشد، زمان دیگری با او صحبت کنید.
- به کودک کمک کنید تا احساساتش را بهراحتی بیان کند و درباره آنچه او را ناراحت یا خوشحال میکند، صحبت کند.
- به جای اینکه کودک را به خاطر اشتباهش سرزنش کنید، به او بگویید که چگونه میتواند رفتارش را بهبود بخشد.
- کودکان بیشفعال به برنامهریزی مشخص و روالهای ثابت نیاز دارند تا بتوانند بهتر تمرکز کنند و از بیقراریهای ناگهانی جلوگیری شود.
- هر زمانی که کودک رفتار مناسبی داشت، او را تشویق کنید و تقویت مثبت ارائه دهید تا بداند رفتار درست او مورد توجه قرار میگیرد.
این تکنیکها به والدین کمک میکند رابطهای قوی و موثر با فرزندان خود برقرار کنند و در کنار درمانهای پزشکی و روانشناختی، به بهبود رفتار و کاهش استرس ناشی از اختلال بیشفعالی کمک کنند.
نشان دادن توجه مثبت به کودک
یکی از مهمترین اصول در تربیت کودکان، به ویژه کودکان مبتلا به بیشفعالی، این است که به جنبههای مثبت و نقاط قوت آنها توجه کنید. وقتی والدین به تواناییها و ویژگیهای مثبت کودک خود توجه نشان میدهند، او احساس ارزشمندی میکند و انگیزه بیشتری برای رفتارهای مناسب از خود نشان میدهد. این رویکرد نه تنها به ایجاد اعتماد به نفس در کودک کمک میکند، بلکه در طولانیمدت میتواند رفتارهای منفی او را نیز کاهش دهد. مهم است که این توجه مثبت صادقانه و بر اساس واقعیت باشد تا کودک بداند که به خاطر عملکرد واقعیاش مورد تقدیر قرار میگیرد.
تحسین و توجه مثبت باید به شکلی باشد که کودک بفهمد چه رفتاری را از او میپسندید و چه رفتاری مورد تایید شما است. استفاده از جملات دقیق و واضح مانند "تو خیلی خوب در فعالیت کلاس شرکت کردی" یا "از اینکه امروز به حرفهای من گوش دادی خیلی خوشحالم" میتواند تاثیر بسیار مثبتی داشته باشد. در عین حال، ایجاد تنوع در نحوه تحسین نیز بسیار مهم است. کودکانی که دائماً به شکل تکراری مورد تحسین قرار میگیرند، ممکن است به تدریج نسبت به این جملات بیتفاوت شوند. بنابراین، والدین باید از شیوههای مختلف برای نشان دادن علاقه و توجه مثبت به کودک استفاده کنند.
روشهای موثر برای توجه مثبت:
- تشویق به ویژگیهای مثبت: به کودک خود بگویید کدام ویژگیهای مثبت او را دوست دارید. دست کم چند بار در روز این کار را انجام دهید.
- تحسین متناسب با سن و شخصیت کودک: برای کودکان خردسال، تحسینهای عملی مثل بغل کردن، بوسیدن و نوازش کردن به همراه کلمات محبتآمیز مناسبتر هستند.
- بازخورد سریع: به رفتارهای مثبت کودک به سرعت واکنش نشان دهید. موفقیتهای کوچک را نادیده نگیرید.
- مقایسه نکردن کودک با دیگران: هرگز کودک خود را با افراد دیگر مقایسه نکنید؛ این کار باعث کاهش اعتماد به نفس او میشود.
- اختصاص زمان روزانه برای ارتباط با کودک: روزانه پانزده تا بیست دقیقه زمان ویژهای را به کودک اختصاص دهید و اجازه دهید او فعالیت مورد نظرش را انتخاب کند.
- تشویق دستاوردهای کوچک: حتی کوچکترین موفقیتهای کودک را جشن بگیرید و او را به خاطر تلاشش تحسین کنید.
- ایجاد تعامل مثبت در فعالیتها: در طول فعالیتهای روزانه، مانند بازی کردن یا انجام تکالیف، به کودک توجه ویژه نشان دهید.
- استفاده از تقویت مثبت در اجتماع: در جمعهای خانوادگی یا اجتماعی، وقتی کودک رفتار مناسبی از خود نشان میدهد، او را در حضور دیگران تحسین کنید.
- تشویق به مسئولیتپذیری: وقتی کودک وظیفهای را به خوبی انجام میدهد، به او بازخورد مثبت بدهید و او را به سمت مسئولیتپذیری بیشتر سوق دهید.
- خودشناسی کودک را تقویت کنید: به کودک کمک کنید تا نقاط قوت خود را بشناسد و از آنها به عنوان ابزاری برای موفقیت استفاده کند.
دادن دستورات موثر و مناسب
یکی از مشکلات رایج در کودکان بیشفعال این است که نمیتوانند به راحتی روی دستورات و خواستههای والدین تمرکز کنند. این کودکان معمولاً به علت بیتوجهی یا ناتوانی در کنترل حواس، دستورات ساده را به خوبی درک نمیکنند. والدین برای کمک به این کودکان باید دستورات خود را به شیوهای واضح و قابل درک ارائه دهند. یکی از مهمترین اصول در این زمینه، ایجاد محیطی آرام و متمرکز برای کودک است. با کاهش عوامل حواسپرتی مانند تلویزیون یا سر و صدای اضافی، کودکان بهتر میتوانند روی صحبتها و دستورات والدین تمرکز کنند.
علاوه بر این، تمریناتی مانند بازی «نگاهتو برنگردون» میتواند به کودک کمک کند تا مهارتهای تمرکز خود را تقویت کند. در این بازی، والدین و کودک به چشمان یکدیگر خیره میشوند و کسی که زودتر خسته شود، بازنده است. این تمرین به کودک کمک میکند تا توانایی تمرکز و کنترل توجه خود را بهبود ببخشد و درک کند که تمرکز بر سخنان دیگران چقدر اهمیت دارد. این تکنیکها، همراه با تقویت مثبت، میتواند به کودک کمک کند تا دستورات والدین را بهتر درک کند و به آنها عمل کند.
روشهای موثر برای دادن دستورات مناسب:
- کاهش عوامل مزاحم در محیط: تلویزیون، شلوغی و عوامل حواسپرتی را در خانه کاهش دهید.
- بازی تقویت تمرکز: بازی «نگاهتو برنگردون» را انجام دهید تا کودک مهارت تمرکز را بیاموزد.
- تکرار دستور: از کودک بخواهید دستورات را با صدای بلند تکرار کند تا مطمئن شوید آنها را فهمیده است.
- اجتناب از خواهش: اگر از کودک خواهش کنید، ممکن است با جواب منفی روبرو شوید. بنابراین، دستورات را قاطعانه بیان کنید.
- تقویت توجه به افراد در حال صحبت: به کودک بیاموزید که هنگام صحبت افراد، به چشمان آنها نگاه کند و به دقت گوش دهد.
- استفاده از زبان بدن مناسب: علاوه بر بیان دستورات، از حرکات و اشارات بدنی مانند نشان دادن با دست استفاده کنید تا کودک بهتر درک کند.
- تقسیم دستورات به بخشهای کوچکتر: دستورات پیچیده را به مراحل کوچکتر تقسیم کنید تا کودک به تدریج آنها را انجام دهد.
- ارائه دستورات در قالب بازی: برخی از دستورات را به شکل بازی مطرح کنید تا کودک با علاقه بیشتری آنها را دنبال کند.
- استفاده از تقویت مثبت بعد از اجرای درست دستور: وقتی کودک دستوری را به خوبی انجام داد، او را بلافاصله تحسین کنید.
- انتخاب زمان مناسب برای دادن دستورات: زمانی که کودک آرام است و توجه دارد، بهترین زمان برای ارائه دستورات مهم است.
به کودکتان نحوه انجام درست فعالیت ها را آموزش دهید
والدین معمولاً آرزو دارند که کودکانشان به مرور زمان مستقلتر شوند، از خود مراقبت کنند و توانایی کنترل رفتارهای خود را کسب کنند. اما این امر به ویژه برای کودکانی که دچار اختلالات توجه و بیش فعالی (ADHD) هستند، نیاز به مدیریت موثر و برنامهریزی دقیق دارد. والدین این کودکان باید علاوه بر مدیریت فعالیتهای روزمره کودک، مهارتهای اساسی و کاربردی را به او آموزش دهند. این شامل توانایی انجام صحیح فعالیتها و مسئولیتپذیری در خانه و مدرسه است. آموزش درست به این کودکان به زمان و صبر نیاز دارد، و والدین باید در این مسیر ثابتقدم و قابل پیشبینی باشند.
برای بهبود وضعیت این کودکان، والدین باید علاوه بر تعیین قوانین شفاف و ساده، کودکان را در انجام وظایف روزانه همراهی کنند و به آنها فرصت دهند تا انرژیهای اضافی خود را از طریق فعالیتهای جسمانی تخلیه کنند. این فرایند میتواند شامل تقسیم کارهای پیچیده به مراحل کوچکتر و تعیین یک ساختار زمانی ثابت برای انجام وظایف مختلف باشد. تعامل صحیح والدین با کودک و ایجاد فضایی که در آن کودک احساس موفقیت کند، به او کمک میکند تا به تدریج مهارتهای خودکنترلی و مسئولیتپذیری را فرا گیرد.
برای آموزش این مرحله از مداخله، موارد زیر پیشنهاد می شود:
- انتخاب فعالیتهای مناسب برای کودک: فعالیتهایی را انتخاب کنید که کودک بتواند به درستی انجام دهد. این کار باعث تقویت اعتماد به نفس و احساس موفقیت در او میشود. فعالیتهایی که بسیار پیچیده یا دشوار هستند، میتوانند کودک را از تلاش و پیشرفت بازدارند.
- قوانین شفاف و ساده: کودک باید به طور دقیق بداند که چه انتظاراتی از او وجود دارد. توضیحات پیچیده یا قوانین متعدد میتواند باعث سردرگمی شود. قوانین باید مختصر، ساده و قابل درک باشند.
- تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر: کودکان به خصوص آنهایی که با مشکلات توجه و تمرکز مواجه هستند، ممکن است در مواجهه با وظایف پیچیده احساس سردرگمی کنند. بنابراین، تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر به کودک کمک میکند تا به تدریج و با اعتماد به نفس بیشتر به وظایف خود رسیدگی کند.
- تشویق به انجام کارهای مثبت: به جای اینکه به کودک بگویید چه کارهایی نباید انجام دهد، به او نشان دهید که چه کارهایی باید انجام دهد. این رویکرد به کودک کمک میکند تا رفتارهای مثبت را جایگزین رفتارهای منفی کند.
- تعیین زمان مشخص برای فعالیتها: برای کودک خود یک برنامه ثابت تنظیم کنید. زمانهای مشخصی برای غذا خوردن، انجام تکالیف و فعالیتهای دیگر تعیین کنید تا کودک به این نظم عادت کند و بداند در چه زمانی باید چه کاری انجام دهد.
- تعیین وقت استراحت: در برنامه روزانه، زمانهای استراحتی برای کودک در نظر بگیرید تا بتواند انرژیهای خود را تجدید کند و از خستگی جلوگیری شود. این استراحتها به ویژه برای کودکانی که در تمرکز مشکلات دارند، بسیار مفید هستند.
- فعالیتهای فیزیکی: اجازه دهید کودک انرژیهای اضافی خود را از طریق انجام فعالیتهای بدنی مانند ورزش تخلیه کند. این فعالیتها علاوه بر کمک به سلامت جسمی، میتوانند باعث کاهش اضطراب و افزایش تمرکز کودک شوند.
- مرور تکالیف مدرسه: تکالیف مدرسه کودک را به صورت روزمره مرور کنید و مطمئن شوید که همه وظایف به درستی انجام شدهاند. همچنین جدول روزانهای برای انجام تکالیف تنظیم کنید و در طول هفته تکالیف مختلف را تقسیمبندی کنید.
- ایجاد مکان ثابت برای انجام تکالیف: یک مکان آرام و منظم برای انجام تکالیف مدرسه تعیین کنید. این مکان باید دور از حواسپرتیها باشد تا کودک بتواند تمرکز کند و تکالیف خود را به درستی انجام دهد. همچنین به کودک کمک کنید تا دفتر و کتابهایش را پیش از خواب آماده کند تا صبح هنگام مدرسه چیزی فراموش نشود.
- آموزش از طریق ایفای نقش: با ایفای نقشهای مختلف، به کودک مهارتهای اجتماعی را آموزش دهید. این تمرینها میتواند شامل صحبت با دیگران، دعوت دوستان به بازی و حتی مکالمات تلفنی باشد.
- واگذاری مسئولیتهای خانه: مسئولیتهایی کوچک مانند چیدن سفره یا مرتب کردن اتاق به کودک واگذار کنید. این کار باعث میشود کودک حس مسئولیتپذیری پیدا کند و اعتماد به نفس او افزایش یابد.
- تشویق به همکاری با دیگران: به کودک آموزش دهید که چگونه با دیگران همکاری کند. این مهارت برای موفقیت در زندگی اجتماعی و مدرسه اهمیت زیادی دارد. او را در فعالیتهای گروهی شرکت دهید تا یاد بگیرد چگونه در کنار دیگران کار کند.
- ایجاد پاداشهای مثبت: سیستم پاداشدهی برای انجام کارهای مثبت تعیین کنید. این پاداشها میتوانند از تحسینهای کلامی تا جوایز کوچک مانند بازی یا تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقه باشند. پاداشدهی باعث تقویت رفتارهای مثبت در کودک میشود.
- تعاملات مثبت و محبتآمیز: تعاملات روزمره شما با کودک باید همراه با محبت و حمایت باشد. این ارتباطات به کودک احساس امنیت و اعتماد به نفس میدهد و او را در مسیر یادگیری و رشد تقویت میکند.
- آموزش مهارتهای حل مسئله: به کودک کمک کنید تا مهارتهای حل مسئله را فرا گیرد. به او نشان دهید که چگونه مسائل را تجزیه و تحلیل کند و راهحلهای مناسب را پیدا کند. این مهارت میتواند در مدیریت مشکلات روزمره بسیار مفید باشد.
- تعیین زمانهای اختصاصی برای گفتگو: زمانهایی را برای گفتگو با کودک در نظر بگیرید و به صحبتهای او گوش دهید. این کار به کودک احساس ارزشمندی میدهد و به تقویت روابط والد-فرزند کمک میکند.
- مشارکت در تصمیمگیریها: به کودک فرصت دهید در تصمیمگیریهای روزمره خانه مشارکت کند. این کار به او اعتماد به نفس میدهد و حس مشارکت و مسئولیتپذیری را در او تقویت میکند.
در زمان مناسب تشویق و تنبیه کنید
تشویق و تنبیه به موقع، ابزارهای موثری برای مدیریت رفتار کودکان هستند. در این روش، هدف این است که با استفاده از پاداشها و تنبیههای مناسب، رفتارهای مطلوب در کودک تقویت شود و رفتارهای نامطلوب کاهش یابد. تشویق کودک به دلیل رفتارهای خوب، او را به تکرار آن رفتارها ترغیب میکند، زیرا احساس موفقیت و رضایت از خود پیدا میکند. اما از طرف دیگر، استفاده از تنبیههای مناسب و در زمان درست، میتواند به کودک کمک کند تا بفهمد که رفتارهای نادرست پیامدهایی دارند و نیاز به اصلاح دارند. این رویکرد باید با دقت و توجه به نیازهای فردی هر کودک انجام شود.
برای اینکه والدین بتوانند به درستی از تشویق و تنبیه استفاده کنند، باید از اصول و روشهای موثر در این زمینه پیروی کنند. تنوع در پاداشها، استفاده از زبان مثبت و ارائه پاداش بلافاصله پس از بروز رفتار مطلوب از جمله مواردی است که به بهبود این فرایند کمک میکند. همچنین، والدین باید از روشهای موثر مانند تصحیح بیش از حد یا محرومیت مناسب استفاده کنند تا به کودک درک بهتری از پیامدهای رفتارهایش بدهند.
برای زمان مناسب تشویق و تنبیه بهتر آن است که موارد زیر را رعایت کنید:
- تنوع در پاداشها: به جای ارائه پاداشهای یکنواخت و تکراری، میتوانید از تنوع در پاداشها استفاده کنید. برای این منظور، از کودک بپرسید چه آرزوها یا خواستههایی دارد. این روش به شما کمک میکند تا پاداشهایی را انتخاب کنید که برای کودک واقعاً ارزشمند و جذاب باشند. مثلاً میتوانید بپرسید: «اگر سه آرزو داشتی، چه چیزهایی میخواستی؟»
- ارائه پاداش بلافاصله پس از رفتار مطلوب: پاداش یا امتیاز باید همزمان با بروز رفتار مثبت یا بلافاصله پس از آن ارائه شود. این کار به کودک نشان میدهد که ارتباط مستقیمی بین رفتار مثبت او و پاداشی که دریافت میکند، وجود دارد.
- استفاده از کلمات مثبت و محبتآمیز: هنگامی که کودک را تشویق میکنید، از کلمات مثبت و تشویقکننده استفاده کنید. همچنین ناز و نوازش کودک همراه با پاداش نیز میتواند احساس خوبی به او بدهد و او را به تکرار رفتار مثبت ترغیب کند.
- پیشبینی پاداشها برای رفتارهای مطلوب: گاهی اوقات بهتر است به کودک از پیش بگویید که برای دریافت پاداش چه رفتاری از او انتظار دارید. این کار به او کمک میکند تا از ابتدا با هدف مشخص به سمت انجام رفتارهای مثبت حرکت کند.
- سیستم ژتونها یا برچسبهای رنگی: برای مدیریت رفتار کودک، میتوانید از سیستم ژتونها یا برچسبهای رنگی استفاده کنید. به کودک ژتونهایی بدهید که با انجام هر کار درست دریافت میکند و در مقابل، در صورت انجام کار نادرست، یک ژتون از او بگیرید. با جمعآوری تعداد معینی ژتون، کودک میتواند یک هدیه یا پاداش دریافت کند.
- تصحیح بیش از حد: این روش به کودک کمک میکند تا رفتار نادرست خود را اصلاح کند. به عنوان مثال، اگر کودک روی دیوار نقاشی کشید، به او بگویید که دیوار کثیف شده و باید آن را تمیز کند تا دوباره زیبا شود. این کار باعث میشود کودک مسئولیت اشتباه خود را بپذیرد و به اصلاح آن بپردازد.
- استفاده از محرومیت: روش محرومیت یکی از ابزارهای موثر برای تنبیه است، اما باید با دقت و به شکل مناسب انجام شود. مکان محرومیت باید ایمن و بدون آسیب باشد و مدت زمان آن نیز باید بر اساس سن کودک تنظیم شود تا تنبیه به شکل سازنده انجام شود.
- تعیین اهداف کوتاهمدت و بلندمدت: به کودک کمک کنید تا اهداف کوچک و بزرگ تعیین کند و در ازای دستیابی به این اهداف، پاداشهایی در نظر بگیرید. این کار به او انگیزه میدهد که برای رسیدن به اهدافش تلاش کند و در مسیر موفقیت قدم بردارد.
- تشویق به اشتراکگذاری پاداش: گاهی اوقات میتوانید کودک را تشویق کنید که پاداش خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. این کار به او کمک میکند تا مهارتهای اجتماعی و همدلی را یاد بگیرد و از تجربههای مشترک لذت ببرد.
- استفاده از نمودار رفتار: یک نمودار یا جدول برای ثبت رفتارهای مثبت کودک تهیه کنید و به ازای هر رفتار خوب، در نمودار یک علامت مثبت قرار دهید. وقتی نمودار به تعداد مشخصی از علامتهای مثبت رسید، پاداشی به او بدهید.
- تشویق به خودتنبیهی سازنده: به کودک بیاموزید که خودش بتواند رفتارهای نادرستش را شناسایی کند و با روشهایی مثل عذرخواهی یا جبران کردن، اشتباهات خود را اصلاح کند. این مهارت به کودک کمک میکند تا به مرور خود کنترلی را تقویت کند.
- پاداشهای تجربهای به جای مادی: به جای پاداشهای مادی، میتوانید از پاداشهای تجربهای مانند سفرهای کوتاه یا رفتن به یک مکان مورد علاقه استفاده کنید. این تجربهها علاوه بر تشویق کودک، خاطرات مثبت و ماندگاری را نیز برای او ایجاد میکنند.
- استفاده از تایید اجتماعی: تشویق کودک در جمع خانواده یا دوستان، او را به ادامه رفتارهای مثبت ترغیب میکند. این تایید اجتماعی به او احساس ارزشمندی میدهد و تلاشهای او را در نظر دیگران برجسته میکند.
- آموزش تفاوت پاداش و تنبیه: به کودک توضیح دهید که چرا برخی از رفتارها مستحق پاداش هستند و چرا برخی دیگر باعث تنبیه میشوند. این آگاهی به او کمک میکند تا به شکل منطقیتر رفتارهای خود را مدیریت کند و بهتر بداند که هر رفتار چه عواقبی دارد.
به رژیم غذایی و مصرف داروها توجه کنید
توجه به رژیم غذایی و مصرف داروها یکی از عوامل مهم در مدیریت اختلال بیش فعالی (ADHD) در کودکان و نوجوانان است. رژیم غذایی نامناسب و حساسیتهای غذایی میتوانند به شدت این اختلال بیفزایند و علائم آن را تشدید کنند. بنابراین، والدین باید به نوع تغذیه کودک خود توجه ویژهای داشته باشند و سعی کنند با استفاده از غذاهای سالم و مغذی، به بهبود وضعیت روحی و جسمی کودک کمک کنند. مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین، ویتامینها و مواد معدنی میتواند به تمرکز و کاهش علائم بیش فعالی کمک کند.
علاوه بر تغذیه، دارو درمانی نیز بخشی از برنامه مدیریت این اختلال است که برای بسیاری از کودکان ضروری است. داروها به کنترل علائم کمک میکنند و باعث میشوند کودک بتواند با تمرکز و توجه بیشتری فعالیتهای روزمره خود را انجام دهد. والدین باید مصرف داروهای کودک خود را به دقت پیگیری کنند و مطمئن شوند که او داروها را طبق تجویز پزشک مصرف میکند.
در مورد رژیم غذایی و همچنین مصرف داروها به یاد داشته باشید:
- ایجاد نظم زمانی در وعدههای غذایی: نظم در زمان صرف غذا برای کودکان مبتلا به بیش فعالی بسیار مهم است. داشتن برنامه زمانی مشخص برای وعدههای غذایی میتواند به تنظیم وضعیت جسمی و روانی کودک کمک کند. علاوه بر این، والدین باید وزن و قد کودک را به طور منظم بررسی کنند تا از سلامت عمومی او اطمینان حاصل کنند.
- استفاده از مواد غذایی پروتئینی و تازه: مواد غذایی غنی از پروتئین مانند میوههای خشک شده، مغزها (پسته، گردو، فندق) و همچنین میوهها و سبزیجات تازه، به بهبود تمرکز و کاهش علائم بیش فعالی کمک میکنند. از مصرف غذاهای ناسالم مانند چیپس، نوشابههای گازدار و فستفودها مانند پیتزا خودداری کنید تا سلامت تغذیهای کودک تضمین شود.
- پیگیری مصرف داروها: دارو درمانی بخش مهمی از درمان بیش فعالی است. والدین باید مصرف داروهای کودک را به دقت پیگیری کنند و مطمئن شوند که او داروها را به موقع و طبق تجویز پزشک مصرف میکند. این داروها به کودک کمک میکنند تا علائم اختلال را کنترل کند و بتواند با تمرکز و آرامش بیشتری به فعالیتهای روزمره بپردازد.
- اجتناب از مواد غذایی تحریککننده: بعضی از مواد غذایی مانند شکلات، کافئین و قندهای تصفیهشده میتوانند علائم بیش فعالی را تشدید کنند. بهتر است این مواد را از رژیم غذایی کودک حذف کنید و به جای آن از خوراکیهای سالم مانند میوههای طبیعی استفاده کنید.
- مصرف امگا-۳ و اسیدهای چرب مفید: تحقیقات نشان داده است که مصرف امگا-۳ و اسیدهای چرب مفید میتواند به بهبود تمرکز و کاهش علائم ADHD کمک کند. این مواد را میتوان از طریق مصرف ماهیهای چرب مانند سالمون، روغن زیتون و تخممرغ در رژیم غذایی کودک جای داد.
- کنترل حساسیتهای غذایی: برخی کودکان ممکن است به غذاهای خاصی مانند لبنیات یا گلوتن حساسیت داشته باشند که میتواند علائم بیش فعالی را تشدید کند. بررسی حساسیتهای غذایی کودک با کمک یک متخصص تغذیه میتواند به بهبود وضعیت او کمک کند.
- آموزش عادات غذایی سالم: والدین باید به کودک خود عادات غذایی سالم را آموزش دهند. به او توضیح دهید که چرا مصرف غذاهای سالم برای بدن او مهم است و از او بخواهید تا در انتخاب غذاهای سالم مشارکت کند.
- تقسیم وعدههای غذایی: به جای سه وعده غذایی سنگین، میتوانید وعدههای غذایی را به چند وعده کوچکتر تقسیم کنید. این کار میتواند به تثبیت سطح قند خون کودک کمک کند و از نوسانات رفتاری ناشی از گرسنگی یا پرخوری جلوگیری کند.
- هیدراته نگه داشتن بدن: مصرف آب کافی به کودک کمک میکند تا تمرکز بیشتری داشته باشد و از خستگی و بیحوصلگی جلوگیری شود. مطمئن شوید که کودک در طول روز به اندازه کافی آب مینوشد تا بدن و مغز او به خوبی کار کند.
به یک گروه حمایتی بپیوندید
برخورد و تعامل با کودکان بیش فعال میتواند تجربهای چالشبرانگیز باشد. والدین این کودکان معمولاً با احساس تنهایی و خستگی ناشی از تلاش برای مدیریت رفتارهای ناپایدار و انرژی زیاد فرزندان خود مواجه هستند. پیوستن به یک گروه حمایتی میتواند به والدین این امکان را بدهد که با دیگران که شرایط مشابهی را تجربه میکنند، ارتباط برقرار کنند. این تعاملات به والدین احساس همدردی و حمایت میدهد و میتواند منجر به تبادل تجربیات مثبت و راهکارهای عملی شود.
پیوستن به گروههای حمایتی به والدین کمک میکنند تا از تجارب دیگران بهرهبرداری کنند. بسیاری از والدین در این گروهها راهکارهایی را به اشتراک میگذارند که به آنها کمک کرده است تا با چالشهای مرتبط با بیش فعالی فرزندانشان بهتر کنار بیایند. این تجربیات میتواند شامل روشهای موثر تربیتی، نحوه مدیریت رفتارهای ناپایدار و نکاتی برای حفظ آرامش در شرایط استرسزا باشد. به اشتراکگذاری این تجربیات نه تنها میتواند برای والدین الهامبخش باشد، بلکه به آنها احساس تعلق و درک متقابل نیز میدهد.
گروههای حمایتی معمولاً شامل جلسات آموزشی و کارگاههایی هستند که به والدین اطلاعات بیشتری در مورد اختلال بیش فعالی ارائه میدهند. این جلسات میتوانند شامل مشاورههای تخصصی، ارائه استراتژیهای جدید و آگاهی از جدیدترین تحقیقات در زمینه ADHD باشند. والدین میتوانند با افزایش آگاهی و دانش خود، راهکارهای بهتری برای مدیریت رفتار فرزندان خود پیدا کنند و در نهایت به بهبود شرایط زندگی آنها کمک کنند.
پیوستن به یک گروه حمایتی نیز به والدین این فرصت را میدهد که شبکههای حمایتی قویتری برای خود و فرزندانشان تشکیل دهند. این شبکهها میتوانند شامل دوستان جدید، مشاوران و متخصصان مرتبط با اختلال بیش فعالی باشند. وجود یک شبکه حمایتی قوی میتواند به والدین این امکان را بدهد که در مواقع بحرانی و استرسزا به راحتی از دیگران کمک بگیرند و احساس تنهایی کمتری کنند.
پیوستن به یک گروه حمایتی میتواند به والدین کمک کند تا چالشهای ناشی از بیش فعالی فرزندانشان را به فرصتهایی برای رشد و یادگیری تبدیل کنند. این گروهها میتوانند فضایی امن برای بیان احساسات و تجربیات شخصی والدین ایجاد کنند و به آنها این امکان را بدهند که با افرادی همفکر در مسیر بهبود شرایط فرزندانشان همراه شوند. با مشارکت فعال در این گروهها، والدین میتوانند به خود و فرزندانشان کمک کنند تا بهتر با شرایط مواجه شوند و در نتیجه کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.
تلاش کنید به طور منظم در جلسات گروه شرکت کنید. این حضور به شما کمک میکند تا با سایر اعضا ارتباط بهتری برقرار کنید و از تجربیات یکدیگر بهرهمند شوید.
در گروه هایی که عضو هستید، اطلاعات و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. این تبادل اطلاعات میتواند به شما و سایر والدین در یادگیری روشهای جدید کمک کند.
میتوانید با دیگر اعضای گروه، فعالیتهای مشترکی ترتیب دهید. این فعالیتها میتواند شامل کارگاههای آموزشی، سفرهای گروهی یا حتی ملاقاتهای اجتماعی باشد.
به نظرات و تجربیات سایر اعضا گوش دهید و از آنها یاد بگیرید. گوش دادن فعال به شما کمک میکند تا درک بهتری از وضعیت دیگران پیدا کنید و همدلی بیشتری نشان دهید.
از گروه به عنوان منبعی برای تقویت روحیه خود استفاده کنید. در زمانهای سخت، یادآوری این نکته که شما تنها نیستید و دیگران نیز چالشهای مشابهی دارند، میتواند به شما آرامش بخشد.
اگر ممکن است، سعی کنید مشاوری را به گروه دعوت کنید تا درباره مشکلات خاص بیش فعالی صحبت کند و اطلاعات علمی را به اشتراک بگذارد. این مشاورهها میتواند به اعضای گروه کمک کندتا راهکارهای جدیدی را بیاموزند
۲۰ استراتژی موثر برای مقابله با کودکان بیش فعال
درک بیش فعالی در کودکان نوپا
برای مدیریت و برخورد با بیش فعالی در کودکان، اولین گام درک علل آن است. این اختلال میتواند ناشی از شرایط پزشکی یا روانشناختی مانند اضطراب، ADHD و یا اختلالات خواب باشد. برای اطمینان از تشخیص صحیح و دریافت درمان مناسب، مشاوره با پزشک یا روانشناس کودک ضروری است. توجه به این نکته که ADHD یک بیماری مزمن است که میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد، مهم است. این اختلال شامل ترکیبی از مشکلاتی مانند ناتوانی در تمرکز، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی است.
ایجاد یک روال
برای کودکان بیش فعال، ایجاد یک روال قابل پیشبینی بسیار حیاتی است. ساختار و ثبات میتواند به کاهش اضطراب کمک کند و به کودکان این امکان را بدهد که بدانند چه انتظاری از آنها میرود. ایجاد یک روال مشخص، به آنها کمک میکند تا درک بهتری از فعالیتهای روزمره داشته باشند و با آرامش بیشتری به انجام وظایف خود بپردازند.
تشویق به فعالیت بدنی
کودکان بیش فعال معمولاً انرژی زیادی دارند و فعالیت بدنی میتواند به آنها کمک کند تا این انرژی را به شیوهای مثبت تخلیه کنند. بهتر است کودکان حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنند. فعالیتهایی مانند دوچرخهسواری، شنا یا ورزشهای گروهی نه تنها به کاهش انرژی آنها کمک میکند بلکه باعث افزایش تمرکز و بهبود روحیه نیز میشود.
ایجاد فضاهای آرام
برای کمک به کودکان بیش فعال، ایجاد محیطی آرام و کمحواسپرتی اهمیت دارد. استفاده از نور ملایم، رنگهای خنثی و کاهش بینظمی میتواند به کاهش تحریک و ایجاد حس آرامش کمک کند. این فضاهای آرام میتوانند به کودکان کمک کنند تا در زمانهای دشوار، بهتر خود را کنترل کنند و احساس آرامش بیشتری داشته باشند.
آموزش تکنیکهای آرامش
آموزش تکنیکهای آرامش به کودکان بیش فعال میتواند به آنها در مدیریت اضطراب و استرس کمک کند. تکنیکهایی مانند تنفس عمیق، آرامسازی پیشرونده عضلانی و مدیتیشن میتواند به کودکان کمک کند تا در مواقع پرتنش احساس آرامش کنند. این ابزارها به آنها این امکان را میدهد که در مواجهه با چالشها، خود را تنظیم کنند و به بهبود وضعیت روحیشان کمک کنند.
اجرای تایم اوتها
تایم اوتها یکی از روشهای موثر برای کمک به کودکان بیش فعال است. این تکنیک به آنها فرصتی میدهد تا برای لحظاتی از محیط پرتنش دور شوند و به آرامش برسند. تایم اوت میتواند به کودک کمک کند تا تمرکز خود را دوباره به دست آورد و با کنترل بیشتری به موقعیتها واکنش نشان دهد.
استفاده از تقویت مثبت
استفاده از تقویت مثبت، مانند تمجید و پاداش، میتواند انگیزههای قوی برای کودکان بیش فعال باشد. این روش به آنها کمک میکند تا عزت نفس خود را تقویت کنند و رفتارهای مثبت را بیشتر انجام دهند. با تشویق کودکان به خاطر تلاشها و دستاوردهایشان، میتوان فضایی مثبت برای رشد و یادگیری ایجاد کرد.
انتظارات روشن را تنظیم کنید
هنگام برخورد با کودکان بیش فعال، مهم است که انتظارات خود را به وضوح بیان کنید. این کار به کودکان کمک میکند تا بدانند چه انتظاری از آنها میرود و چه رفتارهایی مطلوب است. برای این کار، باید زمان کافی صرف کنید تا این انتظارات را به شیوهای ساده و متناسب با سن کودک توضیح دهید و از طریق تکنیکهای اصلاح رفتار آنها را تقویت کنید.
تقسیم وظایف به مراحل قابل مدیریت
کودکان بیش فعال ممکن است در مواجهه با وظایف بزرگ احساس overwhelmed کنند. تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت، به آنها کمک میکند تا احساس کنترل بیشتری داشته باشند و موفقیت بیشتری را تجربه کنند. ارائه راهنمایی و حمایت در این مراحل نیز بسیار مفید است.
تقویت مهارتهای اجتماعی
مشارکت در فعالیتهای گروهی و تعاملات مثبت میتواند به کودک بیش فعال کمک کند تا مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کند. با الگوبرداری از رفتارهای مثبت و تشویق به مشارکت در فعالیتهای اجتماعی، میتوانید به آنها در یادگیری نحوه برقراری ارتباط و همکاری با دیگران کمک کنید.
زمان نمایش را محدود کنید
تماشای بیش از حد صفحه نمایش میتواند به افزایش بیش فعالی در کودکان کمک کند. محدود کردن زمان استفاده از وسایل الکترونیکی و تشویق به فعالیتهای دیگر میتواند به رشد سالم آنها کمک کند. فراهم کردن فرصتهایی برای بازیهای خلاقانه، مطالعه یا فعالیتهای خارج از منزل میتواند مفید باشد.
رسانههای خلاق را تشویق کنید
فعالیتهای خلاقانه مانند هنر، موسیقی و نوشتن میتوانند به کودکان بیش فعال کمک کنند تا انرژی خود را به شیوهای مثبت تخلیه کنند. فراهم کردن فرصتهایی برای ابراز خلاقیت به آنها این امکان را میدهد که استعدادهای خود را کشف کنند و در عین حال به توسعه مهارتهای شناختی و اجتماعیشان کمک میکند.
ایجاد یک روال خواب
روال خواب منظم برای کودکان بیش فعال بسیار مهم است. ایجاد یک برنامه خواب مشخص، شامل فعالیتهایی مانند مطالعه یا حمام قبل از خواب، به آنها کمک میکند تا آرامش بیشتری پیدا کنند. همچنین، اطمینان از اینکه محیط خواب آنها آرام و مناسب باشد، میتواند به بهبود کیفیت خواب و در نتیجه، کاهش بیش فعالی کمک کند.
گزینههای پیشنهادی
به کودکان بیش فعال این امکان را بدهید که در برخی از انتخابها خود را درگیر کنند. ارائه انتخابهای محدود میتواند به آنها احساس استقلال بیشتری بدهد و از بروز درگیریهای قدرت جلوگیری کند. این رویکرد به آنها کمک میکند تا مسئولیتپذیری را یاد بگیرند و در تصمیمگیریها خود احساس قدرت کنند.
ابزارهای حسی را فراهم کنید
ابزارهای حسی مانند فیجت اسپینر، توپهای استرس یا پتوهای سنگین میتوانند به کودکان بیش فعال کمک کنند تا خود را تنظیم کنند و سطح انرژی خود را مدیریت کنند. آزمایش با ابزارهای مختلف به شما کمک میکند تا بهترین گزینه را برای فرزندتان پیدا کنید و به آنها در زمانهای پرتنش کمک کنید.
استفاده از وسایل کمک بصری
وسایل کمک بصری مانند نمودارها، تایمرها و برنامههای زمانبندی میتوانند به کودکان بیش فعال کمک کنند تا ساختار و نظم بیشتری در فعالیتهای خود داشته باشند. این ابزارها به آنها کمک میکند تا انتظارات را درک کنند و زمان را بهتر مدیریت کنند. همچنین، وسایل کمک بصری میتواند به یادگیرندههای بصری کمک کند تا بهتر یاد بگیرند و اطلاعات را بهتر درک کنند.
صبر و همدلی را تمرین کنید
تربیت یک کودک بیش فعال نیازمند صبر و همدلی است. به احساسات و چالشهای آنها توجه کنید و سعی کنید در کنار آنها باشید تا راهحلهایی پیدا کنید که نیازهای هر دو طرف را برآورده کند. این رویکرد میتواند به تقویت ارتباط بین والدین و کودک کمک کند و احساس امنیت بیشتری را برای کودک فراهم کند.
به دنبال پشتیبانی باشید
مدیریت یک کودک بیش فعال میتواند دشوار باشد و نیاز به حمایت دارد. از دوستان، خانواده یا منابع حرفهای کمک بگیرید. گروههای حمایتی و کارگاههای آموزشی میتوانند مکانهایی عالی برای دریافت راهنمایی و تشویق باشند و به شما کمک کنند تا احساس تنهایی نکنید.
ذهنیت رشد را پرورش دهید
تشویق کودکان به داشتن ذهنیتی مبتنی بر رشد، میتواند به آنها کمک کند تا چالشها را به عنوان فرصتهایی برای یادگیری و رشد ببینند. به آنها کمک کنید تا در مواجهه با شکستها، استقامت داشته باشند و به تلاش برای بهبود ادامه دهند. این رویکرد میتواند به کودکان بیش فعال کمک کند تا به صورت مثبت و سازنده به چالشهای زندگی نگاه کنند.
ویژگیهای منحصر به فرد آنها را جشن بگیرید
در نهایت، به یاد داشته باشید که کودکان بیش فعال ویژگیهای منحصر به فردی دارند که آنها را خاص میکند. انرژی، اشتیاق و خلاقیت آنها را جشن بگیرید و به آنها کمک کنید تا این ویژگیها را به سمت فعالیتهای مثبت هدایت کنند. تجلیل از این ویژگیها میتواند به والدین کمک کند تا با فرزندان خود ارتباط بهتری برقرار کنند و درک عمیقتری از نیازهای آنها پیدا کنند.
توجه به رژیم غذایی و مصرف داروها
اختلال بیش فعالی در نوجوانان و کودکان با رژیم غذایی در ارتباط است. تغذیه نامناسب و حساسیتهای غذایی ممکن است این اختلال را تشدید کند. در این زمینه، توجه به نکات زیر حائز اهمیت است:
- ایجاد نظم زمانی در وعدههای غذایی
سعی کنید برای وعدههای غذایی زمانبندی مشخصی داشته باشید و اندازهگیری دقیق وزن و قد کودک را دنبال کنید. این کار به شما کمک میکند تا روند رشد او را زیر نظر داشته باشید.
- استفاده از مواد غذایی پروتئینی
مصرف مواد غذایی سالم و مغذی مانند میوههای خشک شده، تخمه گل آفتابگردان، میوههای مغزدار (پسته، گردو، فندق)، غذاهای بدون نمک و میوهها و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی کودک خود قرار دهید. همچنین، از قرار دادن چیپس و نوشابههای گازدار در دسترس کودک خودداری کنید و مصرف پیتزا را برای خانواده محدود کنید.
- نظارت بر دارو درمانی
برای بسیاری از کودکان مبتلا، دارو درمانی جزء جداییناپذیر برنامه درمانی است. دارو درمانی برای بهبود علائم اختلال به کار میرود تا کودک بتواند به طور موثری به فعالیتهای روزمره ادامه دهد. بنابراین، مصرف دارو را به دقت پیگیری کنید.
توجه به این نکات میتواند به بهبود وضعیت کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کند و به آنها در مدیریت بهتر علائم این اختلال یاری رساند.
نتیجهگیری
مدیریت کودکان بیشفعال نیازمند توجه به جزئیات و استفاده از روشهای متنوع است که میتواند به آنها کمک کند تا احساسات و رفتارهای خود را به درستی تنظیم کنند. از زمان استراحت گرفته تا فعالیتهای بدنی، ابزارهای زیادی در دسترس والدین است که میتواند به ایجاد یک محیط پرورشدهنده و هماهنگ کمک کند. با استفاده از تکنیکهای مناسب، شما میتوانید فضای مثبتی را فراهم کنید که در آن کودک تواناییهای خود را شکوفا کند و یاد بگیرد چگونه به شیوهای موثرتر با چالشهای روزمرهاش برخورد کند.
اجرای ۲۰ روش موثر برای مدیریت رفتار کودکان بیشفعال میتواند به فرزند شما کمک کند به پتانسیل واقعی خود دست یابد و ویژگیهای منحصر به فردش را در آغوش بگیرد. به خاطر داشته باشید این مسیر ممکن است زمانبر باشد، اما هر قدمی که در این راستا برمیدارید، به فرزندتان کمک میکند تا به بهترین نسخه از خود تبدیل شود.
شما می توانید از طریق فرم زیر مشکل کودک خود را با ما در میان بگذارید. کارشناسان ما در با توجه به زمان مقتضی با شما تماس بگیرند.
افزودن دیدگاه جدید