روش های درمانی بیش فعالی - بدون دارو، با دارو، طب سنتی، داروهای گیاهی

بیش فعالی یکی از اختلالات روان پزشکی بوده که در بین کودکان و نوجوانان شیوع زیادی دارد و می توان با استفاده از روش های تربیتی مناسب توسط والدین به کنترل علائم آن کمک کرد.

اگر با موسسه فرزندان برتر آشنایی داشته باشید یا محتویات قبلی مرتبط با درمان، وب سایت را مطالعه کرده باشید، تاکید ما بیشتر بر درمان های اختلالات، بدون دارو یعنی از طریق بازی درمان، قصه درمانی و ... هست که هم درمان هایی ماندگار تر، بدون بازگشت تر هستند و هم وابستگی و خطرات کمتری (مثل داروها) با کودک پیدا می کنند.

عوارض عدم درمان بیش فعالی

در صورتیکه به درمان اختلال بیش فعالی کودک توجه لازم نشود، کودک با مشکلاتی همچون افت تحصیلی، کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس، احساس بی لیاقتی، سر خوردگی، ناامیدی و افسردگی مواجه می شود.

عدم درمان بیش فعالی بزرگسالان با عوارضی مانند کسب حقوق پایین تر از میانگین جامعه، بروز تخلفات بیشتر و تصادفات مکرر رانندگی همراه است.

همچنین این اختلال در بزرگسالی نیز باعث تاثیر منفی بر روابط زناشویی شخص می شود، از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس خشم، ناامیدی و رفتار نامناسب عاطفی در روابط زناشویی
• نداشتن حواس و تمرکز کافی
• از دست دادن شریک زندگی
• احساس ناامیدی و عصبانیت
• بروز احساس نا خوشایند به دلیل توجه نکردن شریک زندگی
• افزایش تحریک پذیری و سردرگمی
• احساس ناامیدی و اعتماد به نفس برای لایق شریک زندگی بودن
• شکست در شروع یک رابطه خوب
• احساس اضطراب یا اشتیاق افراطی
• علائم مانند فراموشکاری و مشکلات در رفتار در کنار شریک زندگی

توصیه هایی برای والدین کودکان بیش فعال

علائمی مانند بیقراری، کم دقتی و نداشتن تمرکز در کودکان بیش فعال بارز بوده و چنانچه این اختلال در زمان مناسب درمان نشود زمینه هدایت کودک را به سمت بروز رفتارهای خطرناک فراهم می کند.

برای آشنایی بیشتر با علائم این اختلال پیشنهاد می شود مقاله موجود در سایت (علائم بیش فعالی) مطالعه شود. در درمان اختلال بیش فعالی کودکان تنها استفاده از دارو و روش های درمانی تاثیر گذار نبوده و نیاز است که پدر و مادرها روش های تربیتی و برخورد درست با این کودکان را نیز بیاموزند.

در مسیر رشد فرزندان، آموزش بسیاری از مهارت ها الزامی بوده و جهت تربیت کودک بیش فعال بیشتر از سایر کودکان به این مهارت ها نیاز است. والدین باید با تمام اشخاصی که در درمان کودک بیش فعال نقش دارند مانند معلمین، پزشکان، روان شناسان ارتباط درست برقرار کنند و برای موفقیت روند درمانی کودک حتما این مهارت ها را به کار گیرند.

در ادامه به چند روش مناسب برای برخورد با کودکان بیش فعال  اشاره می کنیم:

۱- تغییر نگرش و افکار والدین

گاهی به دلیل انتظارات، باورها و قضاوت های نادرست والدین نسبت به فرزندان، مشکلاتی در ارتباط آنها به وجود می آید. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی نیاز است والدین شناخت درستی از فرزندان به دست آورند.

پدر و مادر ها باید به این نکته توجه کنند که کودک بیش فعال از روی قصد و عمدی رفتار خاصی را بروز نمی کند و هر گونه رفتاری ناشی از این اختلال است. این کودکان دارای قدرت یادگیری و موفقیت هستند و نیاز است که والدین آگاهی خود را نسبت به این اختلال افزایش دهند تا بتوانند به درمان بهتر کودک بیش فعال خود کمک کنند.

۲- آموزش مهارت گوش کردن و حرف زدن درست

برقراری ارتباط درست بین والدین و کودک باعث شده که اختلالات و مشکلات بین آن ها به راحتی حل شده و از وقوع چنین معضلاتی نیز پیشگیری شود. برای این موارد پیشنهاد می شود که:

• والدین باید با کودک رفتار درستی داشته باشند.
• برقرار ارتباط چشمی با کودک در زمان حرف زدن تاثیر بیشتری بر کودک دارد‌.
• استفاده از جملات ساده در حرف زدن موجب شکل گیری ارتباط بهتر با کودک می شود.
• در زمان برقراری ارتباط نیاز است که والدین خود را جای کودک بگذارند‌.
• والدین باید علت بروز رفتارهای کودک را جویا شده و صحبت های کودک را بشنوند.
• حرف زدن با لحن آرام والدین تاثیر بهتری بر کودک دارد، چنانچه والدین همواره در زمان صحبت کردن  از صدای بلند استفاده کنند، باعث می شود که کودک تا زمانی که صدای آن ها به حداکثر نرسیده، بی توجه باشد.
• بیان احساسات به کودک باید صورت گیرد، حتی زمانی که والدین نسبت به رفتار کودک، انتقادی دارند بهتر است با کودک درباره آن حرف بزنند. به عنوان مثال‌: به دلیل اینکه لباس هایت نامرتب است، ناراحتم یا چون سر ساعت نمی خوابی احساس نگرانی می کنم.

۳- توجه مثبت به کودک

توجه مثبت والدین به کودک باعث می شود که بتوانند برای او راحت تر، قوانین و مقررات تعیین کنند. تحسین یک رفتار کودک توسط والدین و اطرافیان یکی از راه های موثر جهت آموزش رفتار به کودک محسوب می شود. چنانچه در زمان تحسین والدین به راهنمایی های زیر توجه کنند تاثیر این روش تربیتی بسیار بیشتر می شود‌:

• والدین باید به کودک بگویند که کدام صفات او را می پسندند، تحسین کودک در بروز و تکرار رفتار مناسب تاثیر زیادی دارد.
• تحسین باید متناسب با سن کودک انجام گیرد تا تاثیر بیشتری داشته باشد، به طور مثال می توان از آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و یا رفتارهای عملی همراه با کلمات محبت آمیز برای کودکان استفاده کرد. توجه به این نکته ضروری است انتخاب جملات تکراری باعث بی تفاوتی در کودک شده و باید به طور مداوم جملات متنوع به کار برد.
• عکس العمل های فوری به ویژه برای موفقیت های کوچکتر کودک، تاثیر زیادی بر بهبود رفتار او خواهد داشت.
• مقایسه کودک با سایر کودکان تاثیر منفی بر رفتار او دارد.
• برای برقراری روابط نزدیک بین کودک و والدین و تخلیه هیجانات کودک، پدر و مادر باید زمانی را به کودک اختصاص دهند تا به راحتی فعالیت یا تکلیف مورد علاقه خود را انتخاب نماید.

۴- تعیین دستورات موثر و مناسب

کودک بیش فعال قادر نیست که حواس خود را به آسانی کنترل نماید. برای انجام یک رفتار یا کار خاص نیاز است که کودک حواس خود را متمرکز کند. جهت انجام این مرحله می توان از روش های زیر استفاده کرد:

• والدین سعی کنند که فعالیت ها، شلوغی ها و تماس های غیر ضروری را کم کنند تا بازسازی محیط خانه انجام شود.
• بازی "نگاهتو برنگردون" باعث تقویت توجه کودک می شود. در این بازی یکی از والدین و کودک به چشمان هم زل زده و بازنده کسی است که سریعتر نگاهش را بردارد. در صورتی که کودک خیره شدن را به خوبی آموخت در مرحله بعد باید یاد بگیرد که حواسش را روی کسی که در حال حرف زدن است متمرکز نماید. برای اطمینان از اینکه کودک این بازی را به درستی انجام می دهد، می توان عمداً در زمان غذاخوردن به ترتیب افراد حرف بزنند. تحسین کودک در صورت موفق انجام دادن این بازی ضروری است.
• اطمینان از اینکه کودک وظیفه اش را به خوبی تفهیم شده، ضروری است و والدین باید از کودک بخواهند این دستورات را با صدای رسا و بلند تکرار کند.
• خواهش از کودک برای انجام کاری تاثیر منفی بر رفتار او داشته و موجب شده که کودک پاسخ منفی به درخواست بدهد.

۵- ضرورت آموزش نحوه درست انجام کارها

والدین از کودک خود انتظار دارند که بتواند از خود به راحتی مراقبت کند و همچنین بتواند کنترل رفتارش را به دست بگیرد. مدیریت درست والدین سبب می شود که کنترل کودک آسان تر انجام شود. بین کودک و والدین باید رابطه ای به شکل ثابت و قابل پیش بینی شکل بگیرد که جهت یادگیری این مرحله، توجه به موارد زیر پیشنهاد می شود:

• در انتخاب فعالیت ها باید دقت شود که کودک توانایی انجام آنها را دارد یا خیر.
• والدین باید به شکل شفاف و واضح قوانین را برای کودک بیان کنند تا کودک انتظارات والدین را بداند.
• تقسیم وظایف به قسمت های کوچکتر ضروری است.
• کارهایی که باید کودک انجام دهد، باید به او گفته شود تا شروع راه برای او روشن گردد و گفتن کارهایی که نباید انجام دهد، توقف او را به همراه دارد.
• جهت شروع کار باید به کودک علامتی داده شود که بداند زمان شروع آن فرا رسیده و کودک باید با والدین درباره کارهایی که در زمان آغاز، وسط و پایان انجام داده حرف بزند.
• تنظیم برنامه جدول زمانی برای کارهایی مانند غذا خوردن، تماشای تلویزیون، زمان خواب و بیداری ضروری است.
• باید برای انجام اموری که نیازمند توجه و یادگیری هستند، زمان استراحت معین شود.
• تخلیه انرژی اضافی کودک از طریق انجام برخی از ورزش های فیزیکی تاثیر مثبت بر او دارد.
• والدین باید هر روز تکالیف مدرسه کودک را مرور کنند و با معلم تعامل درست برقرار کنند. تهیه برنامه زمانی مشخص جهت انجام تکالیف ضروری است مانند یکشنبه ها فارسی و ریاضی.
• باید مکان آرام برای انجام تکالیف کودک و قرار دادن کتاب و دفتر های مدرسه مشخص گردد، تا کودک در زمان رفتن به مدرسه آنها را از یاد نبرد. والدین باید همواره به بررسی نظم و ترتیب تکالیف کودک پرداخته و در صورت انجام آنها، او را تشویق کنند.
• آموزش کودک از طریق بازی کردن و ایفای نقش تاثیر بیشتری بر کودک دارد. به طور مثال می توان از موقعیت هایی مانند دعوت کردن یک شخص به بازی، حرف زدن با تلفن، صحبت کردن با کودکان و ... استفاده کرد.
• والدین باید در انجام کارهای منزل به کودک مسئولیت بدهند همچون سفره چیدن، ظرف شستن، مرتب کردن منزل و ... که باعث افزایش اعتماد به نفس کودک خواهد شد.

۶- استفاده از شیوه تشویق و تنبیه در زمان مناسب

استفاده از روش های پاداش و تشویق برای یک رفتار خوب کودک، سبب تقویت آن شده و همچنین احساس خوبی به کاری که انجام داده سبب می شود کودک، آن را تکرار کند. برای رسیدن به این مرحله نیاز است که به موارد زیر توجه شود:

• در انتخاب پاداش ها باید تنوع به خرج داد و نظر و خواسته کودک برای انتخاب نوع پاداش لحاظ شود. به طور مثال می توان از کودک سوالاتی مانند زیر پرسیده شود:
• "چند تا از آرزوهایی که دوست داری نام ببر" ، "اگر فقط یک چیز از پدر بخواهی، آن چیست"
• در زمان انجام یا بلافاصله بعد از بروز رفتار مطلوب باید پاداش ها و امتیازها به کودک داشته باشند.
• استفاده از کلمات مثبت و تشویق کننده در زمان انجام رفتارهایی مانند نوازش، در آغوش گرفتن و...  تاثیر بیشتری بر پاداش کودک دارند.
• والدین باید به کودک تفهیم کنند، در مقابل چه رفتارهای مطلوبی انتظار پاداش و امتیاز را دارند.
• استفاده از برچسب های ستاره دار یا اشیا رنگی برای تکرار رفتار مناسب کودک نیز تاثیر زیادی دارد.
• روش تصحیح بیش از حد نیز کارایی بالایی دارد. والدین در این روش از کودک خود می خواهند که به اصلاح رفتار نامطلوب خود بپردازند. به طور مثال زمانی که کودک دیوار را خط خطی می کند باید به او گفته شود که دیوار کثیف شده حتما باید آن را تمیز کنی تا دوباره زیبا شود.
• استفاده از روش محروم کردن کمک کننده است ولی در این روش حتما تنبیه باید متناسب با سن کودک باشد. به طور مثال برای کودک دو ساله، دو دقیقه و برای کودک پنج ساله، پنج دقیقه تنهایی در اتاق کافی است.
• برای تمرین افزایش خویشتنداری کودک، والدین می توانند از کودک بخواهند سه قهرمان را نام برده و درباره روش کنترل مشکلات توسط آنها حرف بزند. پاسخ به چنین سوالاتی کمک کننده هست.
• باید عوامل استرس زایی که باعث افزایش بیش فعالی، بروز رفتارهای تکانشی و حواس پرتی کودک می شوند، مشخص شوند.

۷- توجه به رژیم غذایی و نحوه مصرف داروها

بین ابتلا به بیش فعالی و رژیم غذایی رابطه ای وجود دارد. استفاده از تغذیه نامناسب و مصرف آلرژن ها موجب افزایش علائم این اختلال می شوند. در این مورد باید به نکات زیر توجه کرد:

• باید برای مصرف وعده های غذایی، برنامه  زمانی تعیین گردد و همچنین اندازه گیری وزن و قد کودک توسط والدین ضروری است.
• در رژیم غذایی کودک باید مواد غذایی پروتئینی مانند میوه های خشک، تخمه گل آفتابگردان، آجیل‌، میوه، سبزیجات به کار رفته و از مواد خوراکی مانند چیپس و نوشابه های گازدار و پیتزا پرهیز شود.
• دارو درمانی باعث کاهش علائم اختلال بیش فعالی می شود تا بتواند فعالیت های خود را ادامه دهد.

۸- پیوستن به گروه حمایتی

انتخاب شیوه های درست تربیتی در برخورد با کودکان بیش فعالی بسیار سخت است. تشکیل گروهای حمایتی باعث شده که مادران دارای کودکان بیش فعال با دیگر مادران ارتباط برقرار کنند و به اشتراک تجارب خود بپردازند.

ارتباط اختلال بیش فعالی با خواب نامنظم

اکثر نوزادان به علت گرسنگی در اواسط شب از خواب بیدار می شوند ولی با رشد کودک و رسیدن به سن مدرسه، دلیل بیداری کودکان بیماری، مصرف دارو و کابوس دیدن است.

 طبق نظر کارشناسان ایجاد عادات منظم و زمان مشخص برای خواب باعث بهبود شرایط خواب می شود. زمانی که کودک در سن مدرسه قرار دارد باید ۹ تا ۱۲ ساعت نیاز دارد که بخوابد.

از جمله علائم بیش فعالی انرژی فراوان، کم خوابی و پرخاشگری را می توان نام برد. این اختلال در آرامش و خواب شخص تاثیر فراوان دارد و موجب خواب آشفته و نامنظم در کودک مبتلا شده و سلامتی شخص را با مشکلاتی مواجه می کند.

 عدم تمرکز کافی، سطح بالای انرژی و ناتوانی در کنترل رفتار که از مشخصات اصلی اختلال بیش فعالی محسوب می شوند با اختلال در خواب رابطه مستقیمی دارند. خواب آشفته و نامنظم با بیماری های مختلف بدن مرتبط هستند. به عنوان مثال الگوی خواب آشفته در دیابت، بیماری های قلبی و چاقی وجود دارد. طبق نظر کارشناسان هلندی، خواب ناکافی نشان می دهد که عدم هماهنگی در تنظیم بسیاری از فرآیندهای روان شناختی اتفاق افتاده است.

بیش فعالی اختلالی است که ناشی از عدم تعادل روحی بوده و تشخیص آن در سنین کم و معمولاً برای نخستین بار وقتی که کودک وارد محیط آموزشی مانند مهدکودک یا مدرسه می شود، صورت می گیرد. در برخی موارد نیز تا دوران بزرگسالی تشخیص آن به تعویق می افتد.

مدیکال نیوز تودی گزارش کرد که حدوداً ۸۰ درصد افراد مبتلا به بیش فعالی برای خواب عمیق با مشکل مواجه هستند. این گروه از افراد قادر نیستند به خوبی در پایان روز بخوابند که موجب آسیب فراوان به سلامتی شخص می شود.

برای رفع مشکلات در زمینه خواب پیشنهاد می شود که یک برنامه منظم برای زمان خواب و بیداری برای تمام ایام هفته بخصوص تعطیلات آخر هفته تنظیم شود. چنانچه مشکلات خواب ناشی از مصرف داروهای محرک است برای رفع آن پیشنهاد می شود که:

• والدین صبور باشند (تغییرات خواب که به علت مصرف داروهای محرک هستند با گذشت زمان کم می شوند.)
• تنظیم برنامه زمانی برای مصرف داروها (خودداری از مصرف دارو در عصر)
• مصرف فرمول جدیدی از داروی محرک موجود
• مصرف نوع دیگری از داروهای محرک
• مصرف داروهای غیر محرک همچون اتومکستین
• استفاده از آنتی هیستامین
• مصرف کلونیدین

توجه به این نکته ضروری است که حتما برای مصرف این داروها باید با پزشک متخصص مشورت کرد.

گروهی از مشکلات کودکان بیش فعال از سنین کودکی شروع و تا دوران بزرگسالی نیز همراه شخص هستند مانند:

• بیقراری و نا توانایی در نشستن آرام در یک مکان
• واکنش سریع نسبت به محرک های دیداری و شنیداری
• فراموشکاری
• ناتوانی در صبر و تحمل برای هر کاری

کنترل این علائم معمولاً توسط داروها صورت می گیرد ولی تغذیه مناسب و استفاده از برخی مواد خوراکی در رژیم غذایی شخص نیز تاثیر فراوانی دارد.

یکی از راههایی که کمک به کنترل علائم بیش فعالی می کند توجه به برنامه غذایی و تغذیه کودک بیش فعال است. در ادامه به معرفی خوراکی های مفید و مضر برای کودکان بیش فعال اشاره می کنیم.

غذاهای مفید برای کودکان بیش فعال

غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳

مصرف غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ باعث سلامت ذهن و بدن شخص شده، همچنین حافظه را نیز تقویت می کنند. از منابع امگا ۳ می توان به گردو، سبزیجات و آووکادو اشاره کرد که مصرف آنها برای سلامتی شخص ضروری هستند. همچنین باید مصرف فست فود ها و غذاهای حاوی چربی های مضر کم شود تا شخص بدن سالم تری داشته باشد.

غذاهای سرشار از آهن

طبق نتایج تحقیقات صورت گرفته در سال ۲۰۰۴ مشخص شد که کمبود آهن باعث افزایش علائم اختلال بیش فعالی در شخص می شود. افزودن مواد غذایی سرشار از آهن همچون اسفناج، عدس، کنجد و... برای سلامتی شخص ضرورت دارد.

غذاهای سرشار از پروتئین

مصرف پروتئین ها سبب افزایش تمرکز، تنظیم سطح قند خون و بهبود عملکرد مغز شخص می شوند. از منابع حاوی پروتئین می توان عدس، لوبیا و سبزیجات را نام برد.

غذاهای پروبیوتیک

استفاده از غذاهای حاوی پروبیوتیک باعث سلامت مغز و روده می شود. چنانچه شخصی در قسمت روده خود دچار مشکل است می تواند غذاهای پروبیوتیک در رژیم غذایی مصرف کند.

غذاهای سرشار از ویتامین B

برای کاهش علائم اختلال بیش فعالی مصرف غذاهای حاوی ویتامینB توصیه می شود. مصرف غذاهای حاوی این ویتامین مانند نخود فرنگی، حبوبات و اسفناج سبب تنظیم متابولیسم کربوهیدارت ها و بهبود عملکرد سیستم عصبی می شود.

غذاهای مضر برای افراد بیش فعال

شکر

مصرف شکر منجر به ابتلا به چاقی و دیابت در شخص می شود و افراد باید نسبت به استفاده از آن دقت کنند. افراد بیش فعال برای رهایی از علائم این اختلال و همچنین افزایش تمرکز، کاهش قند خون و خطر ابتلا به بیماری های مختلف باید نسبت به خوردن آن دقت کنند.

گلوتن

در صورتی که بدن شخص نسبت به مصرف گلوتن دچار حساسیت است باید در مصرف نان، شیرینی و دسر دقت کند. افراد مبتلا به بیش فعالی می توانند یک رژیم غذایی با محدودیت گلوتن را تست کنند و نحوه واکنش بدن به مصرف آن را ارزیابی کنند.

لبنیات

اشخاصی که نسبت به مصرف لبنیات آلرژی دارند ممکن است با خوردن آن، علائم اختلال بیش فعالی در آنها افزایش یابد. برای مشخص شدن حساسیت می توان یک رژیم غذایی با محدودیت لبنیات را اجرا کرد و نحوه واکنش بدن را سنجید.

بستنی

بستنی جز گروه محصولات لبنی محسوب شده و تعدادی از کودکان قادر به تحمل کازئین (پروتئین مخصوص شیر) نیستند و مصرف آن باعث افزایش علائم اختلال بیش فعالی در آن ها می شود‌. چنانچه در یک خانواده کودک بیش فعال وجود دارد باید والدین نسبت به مصرف بستنی حساسیت به خرج داده و فقط اجازه دهند در هفته یکبار بخورد.

ماست

مصرف ماست همچون بستنی به دلیل وجود کازئین علائم بیش فعالی را تشدید می کند و بهتر است شیر سویا جایگزین آن شود. این شیر کلسیم و اسیدهای چرب ضروری بدن کودک را  نیز تامین می کند.

پنیر

پنیر از جمله خوراکی های محبوب کودکان بوده که باعث تغییراتی مانند کاهش توجه، تمرکز و اختلالات رفتاری و خلق و خو کودکان بیش فعال می شود و نیاز است که در مصرف آن محدودیت ایجاد شود.

غذاهای رنگی

غذاهایی که در آنها رنگهای خوراکی به کار رفته برای تمام افراد بویژه مبتلایان به بیش فعالی مضر بوده و باعث آسیب به سلامتی شخص می شود.

مکمل های مصنوعی

مصرف شیرینی های مصنوعی سبب کاهش سلامتی شخص شده و فرد را بیمار می کنند. طبق مطالعات صورت گرفته شیرین کننده های مصنوعی با تاثیر بر فیزیولوژی بدن شخص به مغز آسیب می رسانند و حتما باید از مصرف این شیرینی های مصنوعی اجتناب کرد.

شکلات

شکلات دارای خواص ضد استرس بوده ولی به دلیل داشتن مقادیر زیاد کافئین برای کودکان بیش فعال خوراکی مناسبی نیست و تاثیرات محرکی آن، سبب تشدید علائم بیش فعالی نیز می شود. کودکان به شکلات علاقه فراوانی دارند برای این منظور می توان شکلات سفید به آنها داد هر چند رعایت حد اعتدال در مصرف شکلات سفید نیز ضروری است تا علاوه بر آسیب به دندان ها علائم بیش فعالی نیز تشدید نشوند.

اسنک ها و فست فودها

فست فود هایی مانند سیب زمینی سرخ کرده و تنقلاتی مانند چیپس و پفک معمولاً حاوی مواد نگه دارنده و رنگهای خوراکی مصنوعی فراوان هستند‌ که علائم بیش فعالی را افزایش داده و موجب کمبود ویتامین نیز می شوند. والدین باید اجازه ندهند که این قبیل مواد غذایی که کالری زیادی داشته ولی فاقد ارزش غذایی هستند در اختیار کودکان بویژه مبتلایان به بیش فعالی قرار گیرد.

مدت زمان درمان بیش فعالی

اختلال بیش فعالی از نظر شدت و ضعف انواع مختلفی دارد که باعث شده روش درمانی برای هر کودک نسبت به دیگری متفاوت شود. بنابراین تعیین مدت زمان قطعی برای درمان این اختلال در کودکان کار درستی نبوده و تایید نمی شود.

از نظر کارشناسان سن طلایی درمان افراد مبتلا به بیش فعالی تا قبل از ۵ سالگی بوده که ترکیبی از روش های دارو درمانی، رفتار درمانی و کار درمانی است همچنین استفاده از رژیم غذایی مناسب نیز باعث کاهش علائم این اختلال می شود.

اگر درمان اختلال بیش فعالی در سن مناسب صورت نگیرد، علائم این اختلال تا دوران بزرگسالی همراه شخص خواهند بود.

در مواردی دیده شده که علائم این اختلال قبل از دوران بلوغ یا اوایل دوره بزرگسالی رفع شده اند که ابتدا علائم بیش فعالی پس از آن فعالیت های تکانشی و کمبود توجه از بین می روند.

درمان خود به خودی این اختلال قبل از سن ۱۲ سالگی بعید به نظر می رسد و حتما نیاز است که کودک بیش فعال تحت نظر پزشک متخصص درمان را آغاز کند.

جدیدترین روش های درمان کودکان بیش فعال

طبق نظر کارشناس ارشد خانواده، آقای اویار حسینی برای درمان افراد بیش فعال استفاده از روش های ترکیبی دارو درمانی، رفتار درمانی و کار درمانی تاثیر بسزایی دارد. همچنین استفاده از رژیم غذایی مناسب باعث کاهش علائم این اختلال می شود.

 طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شده که کودکانی که رژیم غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳، آهن و املاح معدنی استفاده  کردند، علائم این اختلال در حدود ۴ درصد کم گردید. همچنین ایشان تصریح کردند که استفاده از روشهای نوروفیدبک و ماساژ درمانی باعث افزایش تمرکز و بهبود علائم اختلال بیش فعالی در کودکان می شود.

درباره علت ایجاد این اختلال ایشان گفتند که در بیشتر موارد ابتلا به این اختلال دلیل خاصی نداشته ولی ژنتیک و عوامل محیطی تاثیر فراوانی بر ابتلا به این اختلال دارند.

 این کارشناس ارشد خانواده اظهار کردند که رفتار درمانی توسط روانشناسان کودک و نوجوان باعث رفع عادت های رفتاری کودکان مبتلا به بیش فعالی شده و همچنین متخصص درمانگر با کمک بازی های تمرکزی سبب افزایش تمرکز این کودکان می شود. افزایش تمرکز، خونرسانی به بخش هایی از مغز که دچار اختلال بود را افزایش می دهد.

همچنین ایشان درباره دارو درمانی گفتند که استفاده از روش های دارو درمانی تمرکز کودکان بیش فعال را به شکل موقت افزایش داده و کمک می کند که عزت نفس و اعتماد به نفس آنان آسیبی نبیند.

تاثیرات کار درمانی بر بیش فعالی

کاردرمانی در واقع علمی است که برای افراد دارای اختلالات جسمی با استفاده از فعالیت های هدف دار به کار گرفته شده که موجب کاهش این مشکلات و بهبود سلامتی می شود.

 این روش درمانی برای اختلال بیش فعالی نیز کاربرد دارد. کودک بیش فعال قادر نیست به خوبی به حزئیات توجه کند و یا در زمان انجام فعالیت ها تمرکز کافی ندارد‌. از دیگر مشکلات آنها می توان به فراموشکاری، گم کردن وسایل شخصی و ناتوانی در پایان رساندن کارها اشاره کرد. در روش کاردرمانی برای درمان بیش فعالی از بازی های هدف دار و سیستم ها مبتنی بر پاداش و محرومیت استفاده می شود.

متخصصان کار درمانگر عموماً به نیازهای کودک بیش فعال توجه ویژه دارند و باعث تقویت مهارت هایی مانند سازماندهی، هماهنگی فیزیکی و افزایش عملکرد در انجام تکالیف مدرسه می شوند‌‌.

در مرحله نخست متخصصان کار درمانگر به بررسی کودک بیش فعال می پردازند که چه میزان این اختلال بر فعالیت های او در مدرسه، زندگی اجتماعی موثر بوده تا به توانایی ها، ضعف های کودک آگاه شوند و متناسب با آن راه های درمانی را پیشنهاد دهند.

 این متخصصان عموماً برای بهبود هماهنگی با کودک بازی هایی مانند گرفتن یا زدن توپ را پیشنهاد می دهند. همچنین برای کاهش عصبانیت و نداشتن تمرکز فعالیت هایی را انجام می دهند. برای بهبود مهارت های اجتماعی و فعالیت های روزانه کودک نیز تمارینی مانند مهارت دست نویسی با کودک بیش فعال انجام می دهند.

 از جمله بازی هایی برای کودکان بیش فعال در کاردرمانی می توان بازی نقطه چین، بازی مازو پیدا کردن تفاوت هایی در شکل به ظاهر مشابه نام برد.  همچنین برای رفع لجبازی کودک روش هایی مانند عدم توجه به بد رفتاری های جزیی، محروم سازی یا منزوی کردن و روش تشویق و پاداش را پیشنهاد می دهند.

در برخی مواقع متخصصان کار درمانگر به بررسی کودک از نظر ابتلا به اختلال پردازش حسی می پردازند. کاردرمانی بخش مهمی از درمان کودک بیش فعال بوده و در کنار دیگر روش ها مانند دارو درمانی ضروری است و به تنهایی موجب درمان نمی شود و نیاز است که حتما درمان و مراجعه به پزشک متخصص پیگیری شود‌.

این روش یکی از موثرترین روش های درمانی برای تربیت کودکان بیش فعال بوده که سبب کنترل علائم این اختلال می شود‌. چنان چه والدین متوجه شدند که کودک آنها دارای چندین مورد از علائم اختلال بیش فعالی است نیاز است که حتما نزد متخصص روان شناسی کودک یا مشاوره کودک رفته و نسبت بهترین روش درمانی آگاه گردند. برای درک بهتر تاثیر کاردرمانی در درمان اختلال بیش فعالی پیشنهاد می شود که مقاله "تاثیر کاردرمانی در درمان بیش فعالی"  که در سایت موجود است را مطالعه کنید.

تاثیر ورزش بر بیش فعالی

کودکان بیش فعال مانند سایر کودکان نیازمند انجام فعالیت های ورزشی هستند ولی دغدغه بسیاری از والدین این است که آیا فعالیت در تمامی رشته های ورزشی برای آنها سودمند است؟

در ادامه به اختصار به این سوال جواب داده می شود و پیشنهاد می شود جهت درک بهتر مقاله "تاثیر ورزش بر بیش فعالی" موجود در سایت مطالعه شود.

 انجام حرکات ورزشی توسط کودکان بیش فعال باعث افزایش آمادگی جسمی و فیزیکی، بهبود مهارت های اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس آنان می شود ولی توجه به این نکته ضروری است که باید ورزش های مناسب با این اختلال برای کودکان انتخاب شود.

 در انتخاب رشته ورزشی باید به شدت و سختی علائم بیش فعالی دقت شود. عواملی مانند سرعت کلی ورزش، تیمی یا انفرادی بودن آن و پویا بودن فرآیند ورزش در انتخاب بهترین رشته ورزشی برای کودکان بیش فعال موثر هستند.

 فعالیت های ورزشی تک نفره برای این کودکان بهتر هستند به دلیل اینکه کودک به شکل تک نفره به فعالیت پرداخته و همچنین وظیفه سربلندی و موفقیت تیم فقط به عهده اوست و باعث افزایش اعتماد به نفس او خواهد شد.

 از جمله این ورزش ها می توان کشتی‌، هنرهای رزمی، شنا و دوچرخه سواری نام برد. البته ورزشهای تیمی مانند هاکی، فوتبال و بسکتبال نیز به دلیل تحرک زیاد، باعث تخلیه انرژی فراوان کودک بیش فعال شده و همچنین میزان حواس پرتی او را کاهش می دهد.

برای موفقیت در درمان کودک بیش فعال حتماً باید درمانهای دارویی پیگیری شده و در کنار آنها از فعالیت های ورزشی استفاده کرد و به بهانه انجام این تمارین در روند درمانی بی نظمی صورت نگیرد.

درمان بیش فعالی کودکان در طب سنتی با داروهای گیاهی

بر اساس نظر پزشکان طب سنتی دو عامل گرمی و خشکی باعث افزایش فعالیت افراطی یا بیش فعالی در کودکان می شود. دو طبع صفرا و سودا عامل اصلی این اختلال محسوب شده که در صورت درمان نشدن باعث عوارض روحی و جسمی زیادی در کودک می شود مانند تاری دید، طاسی سر، یبوست، پرخاشگری، عصبانیت و دعوا های فیزیکی، افسردگی، ناامیدی و ....

از جمله راه های درمانی بیش فعالی در طب سنتی می توان پرهیزات صفرا و سودا و تمهیدات مربوط به آن ها، حجامت هر ماه، مصرف سرکه انگبین و مصرف گیاهان دارویی مانند جینسینگ کره ای، کهن دار، گل راعی و ... نام برد. برای آشنایی بیشتر با سایر روش ها و نحوه مصرف آن ها، مقاله ( درمان بیش فعالی با طب سنتی) تهیه شده که مطالعه آن پیشنهاد می شود.

درمان دارویی بیش فعالی

برای مبتلایان به اختلال بیش فعالی، بهترین دارو و روش درمانی وجود نداشته و بسته به فرد تجویز می شود. والدین باید نسبت به کودک و اختلال او آگاهی لازم را به دست آورند تا برای درمان مناسب، بهترین روش را انتخاب کرده و از اشتباهات احتمالی نیز پیشگیری کنند.

به طور کلی داروهای بیش فعالی مانند تیغ دو لبه هستند که ممکن است در مواردی تمرکز و فعالیت های کودک را بهبود دهند و گاهی باعث تشدید علائم شوند. در اثر بخشی داروهای بیش فعالی بر کودکان عواملی مانند مقدار و زمان تجویز دارو و نحوه مصرف آن موثر است.

درمان دارویی یکی از بخش های مهم درمان این اختلال است. طبق مطالعات صورت گرفته درمان های غیر دارویی نسبت به روش های دارویی کارایی کمتر بر کنترل علائم این اختلال داشته و والدین باید در گام نخست به درمان دارویی جهت رفع اختلال بیش فعالی توجه کنند.

داروهای محرک جز مهمترین داروهای مورد استفاده برای رفع این اختلال بوده که اثر بخشی زیادی دارند و باعث کاهش فعالیت های تکانشی و بهبود توجه و تمرکز شخص می شوند. ریتالین یا متیل فنیدیت از جمله این داروها است.

زمانی که از مصرف داروهای محرک پاسخ خوبی گرفته نشود و یا فرد دچار عوارضی گردد، پزشک داروهای دیگری را تجویز می کند.

توصیه می شود که مقالات مرتبط با درمان دارویی بیش فعالی جهت افزایش اطلاعات مطالعه گردد.

درمان بیش فعالی بدون دارو

اگر چه داروهایی موثری برای درمان اختلال بیش فعالی وجود دارد ولی بسیاری از خانواده ها به علت ترس از عوارض جانبی آن ها، مایل هستند که از درمان های جایگزین استفاده کنند.

یکی از روش های متداول جهت درمان، استفاده از رفتار درمانی است که برای کودکانی که فقط در تمرکز و توجه با مشکل مواجه هستند، تاثیر درمانی بیشتری دارد ولی برای سایر کودکان بیش فعال که دارای طیف شدید این اختلال هستند، استفاده از ترکیب هر دو روش دارو درمانی و مدیریت رفتار پیشنهاد می شود.

معلم و والدین جهت آموزش، تشخیص و تنظیم رفتار کودک بیش فعال تاثیر بسزایی دارند. پدر و مادرها می توانند به کودک مسئولیت های کوچک داده و در صورت مشاهده موفقیت او، پاداشی تهیه کنند که باعث افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک می شود. به طور مثال می توانند از او بخواهند بر روی میز شام حداقل به مدت ۱۵ دقیقه آرام بنشیند.

همچنین ارتباط و تعامل بین معلمان و والدین باعث می شود که خانواده ها از نحوه رفتار کودک بیش فعال در مدرسه آگاهی یابند.

طبق نتایج مطالعات اخیر، انجام فعالیت های هوازی به مدت حداقل نیم ساعت باعث افزایش تمرکز و سازماندهی افکار کودکان بیش فعال می شود. در واقع انجام فعالیت های ورزشی به تنهایی باعث درمان نشده و باید در کنار روش های دارویی به کار رود. دارو درمانی موجب می شود که کودک بیش فعالی حتی در بازی های گروهی نیز عملکرد بهتری داشته باشد.

مدیتیشن و تمرکز حواس از دیگر درمان های غیر دارویی بیش فعالی بوده که باعث می شود تمرکز کودک افزایش یافته و علائم این اختلال نیز کمتر گردد.

استفاده از رژیم غذایی مناسب و حاوی پروتئین، قندها، اسیدهای چرب امگا ۳ و مواد معدنی مانند منزیم و آهن باعث تسریع روند درمانی می شود.

والدین می توانند برای آشنایی بیشتر با دیگر روش ها مانند آموزش والدین، ایمن کردن منزل، کنترل، کنترل پیشایندی، کنترل فرآیندی، کنترل پسایندی، حل مسئله، پرورش حواس پنج گانه، خودگویی، ورزش، برنامه غذایی و تنظیم نور به مقاله ( درمان بدون دارو بیش فعالی) مراجعه کنند.